Jazda z zakazem prowadzenia pojazdów. Co grozi kierowcy?

Zakaz prowadzenia pojazdów to środek karny stosowany w szczególnych przypadkach. Ma on miejsce wtedy, kiedy kierowca popełnia przestępstwo komunikacyjne. Zgodnie z art. 42§ 1 KK stosuje się go w czasie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności, jeżeli z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji. Zakaz prowadzenia pojazdów ma więc miejsce, kiedy siedząca za kierownicą osoba prowadzi w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego. Warto także wiedzieć, że zakaz zostaje wprowadzony także w sytuacji zbiegnięcia z miejsca zdarzenia.

Kto nakłada zakaz prowadzenia pojazdów? Ten orzekany jest przez sąd. Nakładany jest obligatoryjnie na okres minimum trzech lat, jeśli sprawca przestępstwa przeciw bezpieczeństwu w komunikacji był nietrzeźwy albo zbiegł z miejsca wypadku.

Maksymalnie sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów na 15 lat. Mówi o tym art. 42§ 2 Kodeksu karnego. Dożywotni zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów jest orzekany, jeśli sprawca po raz drugi prowadził pojazd w stanie nietrzeźwości albo prowadził w stanie nietrzeźwości mimo obowiązującego zakazu prowadzenia. Jeżeli po wypiciu alkoholu spowodował wypadek, którego skutkiem była śmierć, sąd również orzeka dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów, chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami.

Jeżeli kierowca po raz trzeci prowadził pojazd w stanie nietrzeźwości, to sąd obligatoryjnie i bezwarunkowo orzeka dożywotni zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów. Jedynym wyjściem, aby uniknąć zakazu prowadzenia pojazdów na okres, jakim są trzy lata, jest warunkowe umorzenie postępowania.

To kwestia, która budzi sporo wątpliwości. Od kiedy biegnie zakaz prowadzenia pojazdów? Co do zasady, czas obowiązywania środków karnych rozpoczyna się z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia, w którym zostały wymierzone. To znaczy, że jeśli upłynął termin wniesienia apelacji wyroku, to od tego momentu liczy się początek zakazu prowadzenia pojazdów. Jeżeli natomiast wydano wyrok apelacyjny utrzymujący wyrok I instancji w mocy, to zakaz liczy się właśnie od tego momentu.

Zgodnie z dyspozycją art. 63 § 4 k.k, jeśli przed wydaniem wyroku zatrzymano sprawcy prawo jazdy, na poczet zakazu zalicza się okres tego zatrzymania. Jeżeli orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów to to, od kiedy liczy się jego początek, zależy od tego, czy sprawcy zatrzymano prawo jazdy. Jeżeli tak, to dzień zatrzymania jest początkiem terminu. W pozostałych przypadkach zakaz biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia wyroku.

To, czy mam zakaz prowadzenia pojazdów, można sprawdzić w kilku miejscach. Jak nietrudno się domyślić, skoro to sąd wydaje stosowne orzeczenie, wszystkie informacje można uzyskać z akt sprawy. W tych znajdziemy informację, od kiedy obowiązuje zakaz prowadzenia pojazdów, na jak długo został wprowadzony oraz jakich pojazdów dotyczy. Każdy sąd posiada czytelnię, która udostępnia stronom akta ich postępowań sądowych.

Gdzie sprawdzić, czy mam zakaz prowadzenia pojazdów? Kolejnym miejscem są wydziały komunikacji funkcjonujące przy starostwach. To starostwa wydają dokumenty uprawniające do kierowania pojazdami, dlatego zawsze posiadają najbardziej aktualne dane w kwestii obowiązujących zakazów. Oczywiście sprawdzić, czy mam zakaz prowadzenia pojazdów, można także nie wychodząc z domu dzięki aplikacji mObywatel. W tej można sprawdzić na przykład, jakie uprawnienia do kierowania pojazdami są na dokumencie prawa jazdy, jak również stan dokumentu, m.in. czy nie został zatrzymany.

W czerwcu 2024 roku Parlament Europejski uznał, że pozbawienie prawa jazdy w jednym unijnym kraju powinno obowiązywać w całej europejskiej wspólnocie. Obecnie kierowca, który straci prawo jazdy, przebywając akurat za granicą w jednym z krajów UE, może bez przeszkód jeździć w pozostałych państwach Unii, w tym także w swoim kraju. Europosłowie uważają, że decyzja o zawieszeniu bądź konfiskata prawa jazdy powinna być przekazywana do państwa, które wydało dokument.

Ministrowie transportu krajów członkowskich UE przegłosowali nowe przepisy dotyczące utraty prawa jazdy w grudniu 2024. Projekt został już wstępnie zaakceptowany w Brukseli. Zanim jednak wejdzie w życie, potrzebne będzie jego uszczegółowienie. Niemniej jednak już wkrótce kierowca, który na przykład za jazdę po alkoholu utraci uprawnienia czasowo lub na stałe, nie będzie mógł prowadzić auta nie tylko w tym kraju, w którym doszło do wykroczenia, ale także w całej UE.

Zakaz prowadzenia pojazdu może przybrać formę kilku zakazów. Pierwszy to zakaz poruszania wszelkimi pojazdami. Kategoria ta obejmuje zarówno pojazdy mechaniczne (a więc takie, które są wprawiane w ruch przez umieszczony w nich silnik, niezależnie od jego rodzaju), jak i niemechanicznie (czyli takie, których źródłem napędu jest siła kierującego lub zwierząt). Jak łatwo się domyślić, takie orzeczenie wyklucza możliwość poruszania się rowerem z zakazem prowadzenia pojazdów.

Kolejna kategoria zakazu prowadzenia to pojazdy mechaniczne. Zgodnie z art. 42 § 1 KK to wszelkie pojazdy, które posiadają silnik, czy to elektryczny, spalinowy, czy nawet parowy. Rower z pewnością takim pojazdem nie jest. To z kolei oznacza, że jeżeli nasz zakaz obejmuje tylko pojazdy mechaniczne, to rower, napędzany siłą mięśni rowerzysty, można wykorzystać jako środek transportu pomimo orzeczonego zakazu. Do tej kategorii prawnicy zaliczają także deskorolki, kajaki, a nawet... szybowce, które koniec końców nie posiadają silników.