"Pieniądze skończyły się w 2016 roku". NIK o stanie polskich dróg lokalnych
Oprac.: Paweł Rygas
Pieniądze na budowę i modernizację dróg w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich skończyły się już w 2016, mimo że sam program zakończy się dopiero w 2023 roku. Z powodu braku środków aż 1/3 wniosków dotycząca dróg została odrzucona.
Takie wnioski płyną z obszernego, liczącego ponad 80 storn, raportu Najwyższej Izby Kontroli dotyczącego "wsparcia wybranych operacji w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020". Z dokumentu dowiadujemy się, że limit środków finansowych na drogi wyniósł ponad 2 mld 300 mln zł.
"Ze względu na brak środków wsparcie nie zostało udzielone w przypadku 1 859 wniosków (34 proc. wszystkich złożonych). Kwoty objęte wnioskami już w pierwszych naborach prawie trzykrotnie przekroczyły limit środków" - czytamy w raporcie.
Najwyższa Izba Kontroli zwraca uwagę, że przy wyborze wniosków do realizacji nie było kryterium, które uwzględniałoby stan techniczny drogi, zagrażający bezpieczeństwu ruchu. Mimo tego NIK oceniła, że pomoc z PROW na drogi i targowiska była udzielana prawidłowo.
Co to jest Program Rozwoju Obszarów Wiejskich?
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 ma poprawić konkurencyjność rolnictwa, zarządzanie zasobami naturalnymi mającymi chronić klimat i zrównoważyć rozwój terytorialny obszarów wiejskich. Łączne środki publiczne przeznaczone na realizację PROW 2014-2020 wyniosły 13,6 mld euro, w tym:
- 8,7 mld euro z UE,
- 4,9 mld euro wkładu krajowego.
Kontrolą objęto operacje budowy i modernizacji dróg lokalnych, bo rozwój społeczno-ekonomiczny wielu miejscowości wiejskich w Polsce ogranicza brak dobrej jakości dróg. NIK zajęła się też wsparciem inwestycji w targowiska lub obiekty budowlane przeznaczone na cele promocji lokalnych produktów. NIK skontrolowała Centralę Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR), Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego oraz urzędy gmin w Kotuniu i Tłuszczu. Zbadano okres od 1 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2021 r.
Kontrola wykazała, że ARiMR prawidłowo zawarła umowy delegowania zadań dotyczące operacji typu drogi i operacji typu targowiska z 16 samorządami województw. Agencja i Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego prawidłowo przygotowały się do realizacji tych operacji. Samorząd województwa prawidłowo przeprowadził nabory wniosków o przyznanie pomocy (WoPP).
W całej Polsce na operacje typu targowiska złożono 329 takich wniosków, do realizacji przyjęto 266. W przypadku dróg złożono 5 466 wniosków, do realizacji przyjęto 2 322. Ponad połowie wnioskodawców (2 789) odmówiono przyznania pomocy. Główną przyczyną odmowy był brak środków finansowych. Z tego powodu pomocy odmówiono w 1 859 przypadkach, 355 wniosków zostało odrzuconych lub wycofanych. Złożone WoPP podlegały ocenie przez samorządy województw, m.in. przyznawano im punkty za kryteria wyboru operacji i na tej podstawie sporządzano listy rankingowe. Kryteria te nie uwzględniały stanu technicznego dróg, który może zagrażać bezpieczeństwu uczestników ruchu drogowego.
NIK o problemie polskich dróg lokalnych
NIK zwraca uwagę na brak ogólnokrajowych, szczegółowych danych dotyczących stanu technicznego dróg lokalnych. Nie pozwala on oszacować potrzeb w zakresie ich modernizacji i budowy. Takie dane mają jedynie zarządcy dróg. Problem ten wskazała Najwyższa Izba Kontroli w megainformacji "Bezpieczeństwo uczestników ruchu drogowego".
Ze zleconego przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi raportu pt. "Polska Wieś i Rolnictwo 2019" wynika, że inwestycje w drogi lokalne są w dalszym ciągu najbardziej istotnymi w kontekście potrzeb na obszarach wiejskich. Według 48 proc. mieszkańców wsi, w ich gminie ze środków unijnych w pierwszej kolejności należy dofinansować budowę dróg. Niewystarczająco rozwinięta infrastruktura techniczna wciąż pozostaje jedną z najistotniejszych barier rozwoju obszarów wiejskich. Jej brak często decyduje o pomijaniu lokowania inwestycji na tych obszarach i wybieraniu lokalizacji wyposażonych w podstawowe zasoby.
W okresie objętym kontrolą wybudowano 218,3 km dróg lokalnych oraz przebudowano nawierzchnię o długości 3 188,2 km. Tymczasem długość dróg lokalnych (powiatowych i gminnych) w Polsce wynosi wg. GUS 376 mln 128 tys. km. Oznacza to, że w ramach PROW 2014-2020 operacje typu drogi objęły 0,08 proc. długości dróg lokalnych.W raporcie czytamy też, że w związku z wynikami kontroli i wdrażaniem programu rozwoju obszarów wiejskich w ramach perspektywy programowo-finansowej Unii Europejskiej na lata 2021-2027 uwzględniając potrzebę wyeliminowania jednej z barier dla rozwoju obszarów wiejskich, tj. słabo rozwiniętej infrastruktury drogowej, a także poprawy bezpieczeństwa uczestników ruchu drogowego Najwyższa Izba Kontroli wskazuje Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi na potrzebę:
- zintensyfikowania działań na rzecz pozyskiwania środków finansowych na budowę i modernizację dróg lokalnych na obszarach wiejskich w ramach właściwych programów krajowych i programów współfinansowanych z funduszy Unii Europejskiej,
- rozważenia, wobec złego stanu technicznego dróg lokalnych, uwzględnienia w ramach stosowanych kryteriów, które decydują o przyznaniu pomocy, kryterium dotyczącego stanu technicznego dróg, który może zagrażać bezpieczeństwu ruchu.
***
