30 zł za pół godziny jazdy A4. Co jest w tajnych umowach autostradowych?

Po 22 latach pracy w Stalexport Autostrada Małopolska na emeryturę wybiera się właśnie prezes spółki - Emil Wąsacz. Publikacja raportu o działalności Grupy Stalexport zbiegła się w czasie z... zapowiedzią kolejnej podwyżki za przejazd zarządzanym przez firmę odcinkiem autostrady A4 Katowice-Kraków.

Mowa pożegnalna wieloletniego prezesa otwiera  najnowsze sprawozdanie z działalności spółki i grupy kapitałowej Stalexport Autostrady S.A.

Publikacja raportu o działalności Stalexportu zbiegła się w czasie z informacjami o kolejnych podwyżkach cen za przejazd obsługiwanym przez firmę odcinkiem Katowice-Kraków.

31 stycznia w piśmie złożonym do Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad koncesjonariusz autostrady wnioskował o zmianę stawek opłat za przejazd dla wszystkich kategorii pojazdów.  Zgodnie z nim, począwszy od 3 kwietnia, przejazd 61-kilometrowym odcinkiem koncesyjnym będzie na każdej bramce kosztować ma nie 13 a 15 zł.  W sumie kierowca samochodu osobowego, za półgodzinna podróż, zapłacić  będzie musiał aż 30 zł.

Zapowiedź kolejnych podwyżek stanowczo skrytykowała sama Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, zwracając uwagę, że wzrost cen jest "niezasadny oraz uderzający bezpośrednio w transport samochodowy". 

Przypominamy, że umowa koncesyjna ze Stalexportem wygasa 15 marca 2027 roku. Po tej dacie opiekę nad znienawidzonym przez kierowców odcinkiem przejąć ma właśnie GDDKiA. Już w lutym bieżącego roku urzędujący minister infrastruktury - Andrzej Adamczyk - zapowiadał, że po tej dacie przejazd  tym odcinkiem autostrady A4 ma się stać darmowy.

W rzeczywistości bardziej prawdopodobne wydaje się, że odcinek, podobnie jak cała "państwowa" autostrada A4, ostatecznie objęty zostanie systemem elektronicznego poboru opłat e-TOLL. Z perspektywy kierowców oznacza to jednak dobre wiadomości. Zgodnie z obowiązującym cennikiem (Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie stawek opłat za przejazd autostradą) za przejechanie 1 km państwowym odcinkiem autostrady kierowca samochodu o DMC do 3,5 tony zapłacić musi 10 groszy.

Mówiąc wprost - gdyby odcinek zarządzany przez Stalexport Autostradę Małopolską S.A pozostawał pod opieką GDDKiA, jego przejechanie kosztowałoby dziś - uwaga - 6,1 zł.

Zapisy umów koncesyjnych dotyczących zarządzania autostradami pozostają jedną z największych tajemnic III RP. Mimo usilnych starań dziennikarzy i składanych w tej sprawie interpelacji poselskich, pełna treść kontrowersyjnych dokumentów nigdy nie ujrzała światła dziennego.

Szczątkowe zapisy dotyczące umowy poznaliśmy w końcu 2020 roku, gdy - na wniosek samego Stalexportu - minister infrastruktury wyraził zgodę na uchylenie dotychczas obowiązującej w umowie koncesyjnej klauzuli poufności.

Firma upubliczniła wówczas część zapisów dotyczących np. ustalania wysokości stawek za przejazd płatnym odcinkiem. Dowiedzieliśmy z nich m.in. że obowiązujące wówczas (w styczniu 2021 roku) opłaty za przejazd dla kategorii 1 pojazdów w wysokości (12 zł) kształtowały się na poziomie ok. 60 proc. stawki maksymalnej dla tej kategorii pojazdów, a stawka opłaty dla kategorii 2, 3, 4 i 5 pojazdów (35 zł) - na poziomie ok. 70 proc. stawki maksymalnej dla pojazdów tych kategorii.

Oznacza to, że stosowane stawki, które wielu kierowców - już wówczas określało mianem "zaporowych" lub - wprost "złodziejskich", były w rzeczywistości sporo niższe, niż wynikałoby to z wynegocjowanych przez Stalexport niemal ćwierć wieku temu warunków.

Mówiąc prościej - reprezentujący Skarb Państwa sygnatariusze porozumienia (umowę zawarto w 1997 roku - sama koncesja udzielona została na okres od 15 marca 1997 do 15 marca 2027 roku) dali władzom spółki przyzwolenie na radykalne podnoszenie cen.  

Warto przypomnieć, że żegnający się z akcjonariuszami prezes zarządu i dyrektor generalny Stalexport Autostrady - Emil Wąsacz - to były Minister Skarbu w rządzie Jerzego Buzka. Wąsacz piastował to stanowisko do sierpnia 2000 roku (gdy został odwołany). W październiku 2000 roku został dyrektorem generalnym spółki Stalexport Autostrady. W 2011 roku objął funkcję prezesa spółki Stalexport Autostrada Małopolska.

W 2005 roku Wąsacz, jako jeden z nielicznych polityków, stanął przed Trybunałem Stanu w związku z "niedopełnieniem obowiązków" przy prywatyzacji takich gigantów, jak Telekomunikacja Polska i Powszechny Zakład Ubezpieczeń. Po 14 latach, w 2019 roku, postępowanie zostało ostatecznie umorzone z powodu "uchybień formalnych w akcie oskarżenia".

***