Czy wiesz, kto może kierować ruchem?

Przygotowałem dla was obrazkową listę osób uprawnionych do dawania poleceń i sygnałów uczestnikom ruchu, a także innym osobom znajdującym się na drodze. Nie wszystkie osoby uprawnione do kierowania ruchem mają, rzecz jasna, takie same kompetencje, ale każdy kierujący i każdy pieszy ma obowiązek zastosować się do poleceń nie tylko policjanta, lecz także dróżnika na przejeździe kolejowym, strażaka w czasie akcji gaśniczej czy nawet robotnika naprawiającego jezdnię.

Policjant

Czuwanie nad bezpieczeństwem i porządkiem ruchu na drogach, kierowanie ruchem i jego kontrolowanie należą do zadań Policji. Policja ma zatem najszersze uprawienia w zakresie wydawania poleceń wszystkim uczestnikom ruchu. Pozostałe służby spełniają w tym zakresie jedynie funkcję pomocniczą albo zajmują się ruchem drogowym tylko wtedy, gdy jest to niezbędne w ich działaniu.

Policjant ma prawo zatrzymywać pojazdy, poddawać kontroli kierujących, a także nakładać na nich kary za popełnione wykroczenia.

Żołnierz Żandarmerii Wojskowej

Żołnierz Żandarmerii Wojskowej lub wojskowego organu porządkowego może dawać polecenia i sygnały wszystkim uczestnikom ruchu, jeżeli zabezpiecza przemarsz lub przejazd kolumny wojskowej albo uczestniczy w akcji związanej z ratowaniem życia lub mienia.

Ponadto żołnierz Żandarmerii Wojskowej ma prawo do kontroli kierujących pojazdami Sił Zbrojnych. W stosunku do takich pojazdów i kierujących jego uprawnienia są takie same jak policjanta.

Funkcjonariusz Straży Granicznej

Funkcjonariusz Straży Granicznej ma bardzo szerokie uprawnienia w zakresie kontroli kierujących i pojazdów, niemal takie same jak policjant. Różnica dotyczy jedynie prawa do zatrzymywania dokumentów oraz wnioskowania o zbadanie stanu zdrowia kierującego. Co więcej, funkcjonariusze ci mogą realizować swoje uprawnienia nie tylko w strefie nadgranicznej, ale na obszarze całego kraju.

Funkcjonariusz Straży Granicznej ma więc pełne prawo zatrzymać pojazd, zażądać okazania prawa jazdy, poddać kierującego kontroli trzeźwości.

Inspektor Inspekcji Transportu Drogowego

Inspektorzy ITD zajmują się przede wszystkim pojazdami wykonującymi transport drogowy. Nie oznacza to jednak, że nie mają żadnych uprawnień wobec kierujących innymi pojazdami. Inspektor ITD może zatrzymać do kontroli pojazd, jeżeli jego kierujący rażąco naruszył przepisy ruchu drogowego albo stworzył zagrożenie jego bezpieczeństwa. Ma również prawo kontroli trzeźwości kierujących, a także rejestrowania wykroczeń za pomocą specjalistycznych urządzeń. W przypadku zarejestrowania wykroczenia jest uprawniony do zatrzymania każdego kierowcy i ukarania go mandatem.

Funkcjonariusz Służby Celno-Skarbowej

Funkcjonariusze Służby Celno-Skarbowej mają również bardzo szerokie uprawnienia w zakresie kontroli pojazdów i kierowców, podobne do uprawnień policjantów. Mogą również przeprowadzać przeszukanie pojazdów. Warunkiem jest to, aby taki funkcjonariusz był umundurowany.

Strażnik miejski

Strażnicy miejscy mają ograniczone uprawnienia w zakresie kontroli pojazdów i kierowców. Strażnik miejski (gminny) może nakazać kierowcy zatrzymania pojazdu tylko w przypadku naruszenia zakazu ruchu w obu kierunkach, wyrażonego znakiem B-1. Dotyczy to na przykład sytuacji, kiedy to kierowca jedzie po ulicy lub placu, na którym obowiązuje zakaz ruchu pojazdów.

Ponadto strażnik miejski ma prawo podejmować czynności wobec kierujących naruszających przepisy o zakazie zatrzymywania się i postoju. Jest uprawniony również do podejmowania działań wobec kierujących naruszających przepisy o ruchu motorowerów, rowerów, wózków rowerowych, pojazdów zaprzęgowych oraz o jeździe wierzchem lub pędzeniu zwierząt, a także wobec pieszych. Strażnik miejski ma także prawo zatrzymywać kierowców naruszających przepisy o ograniczeniu ruchu w strefie czystego transportu, określonej w uchwale rady gminy, wydanej na podstawie art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych.

Strażnik miejski nie może więc zatrzymywać samochodu na zwykłej drodze.

Funkcjonariusz Służby Ochrony Państwa

Funkcjonariusze SOP mają szerokie uprawnienia w zakresie kontroli pojazdów i kierowców, związane z wykonywanymi przez nich zadaniami. Są one w praktyce takie same jak uprawnienia policjantów z tym, że faktycznie funkcjonariusze ci wykonują takie czynności kontrolne zazwyczaj tylko wobec osób, które stwarzają lub mogą stworzyć zagrożenie.

Funkcjonariusz SOP ma też oczywiście prawo nakazać kierowcy zatrzymania pojazdu albo w inny sposób kierować ruchem drogowym, jeżeli wykonuje czynności związane z ochroną osób lub obiektów.

Osoba działająca w imieniu zarządcy drogi

Osoba działająca w imieniu zarządcy drogi lub osoba wykonująca roboty na drodze na zlecenie lub za zgodą zarządcy drogi ma prawo do dawania sygnałów i poleceń uczestnikom ruchu. W praktyce może to być nawet robotnik drogowy, który kieruje na przykład ruchem wahadłowym na remontowanym odcinku drogi. Do jego poleceń musimy się bezwzględnie zastosować.

Pracownicy zarządów dróg mogą też dokonywać kontroli pojazdów, ale tylko w obecności policjanta lub inspektora ITD. Kontrole takie dotyczą przede wszystkim masy pojazdu, nacisku osi itp.

Inspektor Ochrony Środowiska

Inspektorzy Ochrony Środowiska są również uprawnieni do zatrzymywania pojazdów. W praktyce jednak tego rodzaje kontrole odbywają się zazwyczaj w obecności funkcjonariusza policji.

Pracownik kolejowy na przejeździe

Na przejeździe kolejowym sygnały i polecenia może dawać kierowcom pracownik kolei, na przykład dróżnik kolejowy. Może on zabronić nam wjazdu na przejazd mimo podniesionych zapór, nakazać zatrzymanie przed przejazdem itp.

Oczywiście polecenia i sygnały dróżnika kolejowego musimy bezwzględnie respektować. Dróżnik nie ma natomiast prawa dokonywać kontroli pojazdu lub kierowcy.

Osoba nadzorująca bezpieczne przejście dla dzieci

Tak zwany "przeprowadzacz" ma prawo w obrębie wyznaczonego przejścia dla pieszych, najczęściej w pobliżu szkoły, nakazać kierującemu zatrzymanie pojazdu.

Osoby te wykonują bardzo odpowiedzialną i trudną pracę. Nie jest wcale takie miłe stanie na mrozie i wdychanie spalin, a także obcowanie z kierowcami inteligentnymi inaczej, których jak wiadomo nie brakuje. Pamiętajcie, że gdy osoba taka wychodzi z tarczą do zatrzymywania pojazdów na jezdnię, to waszym bezwzględnym obowiązkiem jest zatrzymanie się przed przejściem. Nic nie usprawiedliwia zignorowania takiego sygnału.

Kierowca autobusu szkolnego

Kierowca autobusu szkolnego ma prawo podać sygnał do zatrzymania pojazdów w trakcie wsiadania lub wysiadania dzieci. Do takiego sygnału też należy bezwzględnie się zastosować. Uwaga! Kierowca autobusu może podać taki sygnał także bez wysiadania z pojazdu.

Strażnik leśny

Strażnik leśny lub funkcjonariusz Straży Parku - na terenie odpowiednio lasu lub parku narodowego jest uprawniony do kontroli kierujących pojazdami niestosujących się do przepisów lub znaków drogowych obowiązujących na terenach lasów lub parków narodowych, dotyczących zakazu wjazdu, zatrzymywania się lub postoju pojazdów.

Może legitymować kierowcę, a także wydawać mu wiążące polecenia odnośnie sposobu zachowania się.

Członek zespołu ratownictwa medycznego

Ratownik medyczny lub lekarz mają prawo w miejscu prowadzenia akcji ratowniczej wydawać polecenia kierującym pojazdami. Na przykład mogą podać sygnał do zatrzymania pojazdu, jeśli na jezdni udzielana jest pomoc rannemu albo zachodzi potrzeba przeniesienia go z jezdni na pobocze lub na chodnik.

Ratownik górski

Podobne uprawnienia jak ratownicy medyczni mają ratownicy górscy. Mogą podawać sygnały i polecenia kierującym pojazdami, jeśli jest to niezbędne w związku z prowadzona akcją ratunkową.

Strażak

Zarówno strażak Państwowej Straży Pożarnej, jak i członek Ochotniczej Straży Pożarnej są uprawnieni do wydawania poleceń kierującej pojazdami w miejscu prowadzenia akcji ratunkowej. Strażak może na przykład nakazać zatrzymanie pojazdów, jeśli konieczny jest przejazd bojowego wozu gaśniczego.

Pracownik nadzoru ruchu komunikacji miejskiej

Pracownicy nadzoru ruchu pojawiają się najczęściej na drodze w razie wypadku lub awarii pojazdu komunikacji publicznej: autobusu, tramwaju albo trolejbusu. W takich sytuacjach maja prawo kierować ruchem, jeśli jest to konieczne w związku z zapewnieniem bezpieczeństwa w miejscu zdarzenia albo płynności ruchu.

Pilot pojazdów nienormatywnych

Pilot pojazdów nienormatywnych czyli takich, których masa albo wymiary przekraczają dozwolone przepisami wartości może wydawać polecenia innym kierującym i pieszym. Jest uprawniony na przykład do zatrzymania tych pojazdów albo nakazania kierującym wycofania się czy zjechania na pobocze. Może wydawać polecenia także z samochodu.

Osoba odpowiedzialna za utrzymanie porządku na drodze

Polecenia lub sygnały może dawać kierującym także osoba odpowiedzialna za utrzymanie porządku na drodze podczas przemarszu procesji, pielgrzymki lub konduktu pogrzebowego. Osoba taka powinna mieć na sobie ubranie wyróżniające ją, na przykład kamizelkę odblaskową z napisem "kierowanie ruchem".

Wszystkie osoby kierujące ruchem albo wydające polecenia uczestnikom ruchu powinny być łatwo rozpoznawalne i widoczne z dostatecznej odległości, zarówno w dzień, jak i w nocy. Zapewnia to umundurowanie albo kamizelki odblaskowe i inne oznaczenia.

Polecenia i sygnały dawane przez osoby kierujące ruchem powinny być jednoznaczne i zrozumiałe dla osób, dla których są przeznaczone. Polecenia i sygnały uprawniona osoba daje za pomocą postawy i ruchu rąk, tarczy do zatrzymywania pojazdów, a w warunkach niedostatecznej widoczności - latarki wyposażonej w światło czerwone lub światło czerwone i zielone albo tarczy do zatrzymywania pojazdów ze światłem odblaskowym lub światłem czerwonym.

Osoby, które mają dawać polecenia i sygnały, powinny być odpowiednio przeszkolone.

Nie ignorujcie sygnałów, bo możecie się zdziwić

Są niestety kierowcy, którzy uważają, że obawiać się należy jedynie policjanta, bo on może wlepić mandat. A co mi zrobi jakiś tam dróżnik kolejowy albo przeprowadzacz dzieci?

Oczywiście tego rodzaju mentalność i sposób rozumowania świadczą o prostactwie i  braku kultury. Ci ludzie, którzy w określonych sytuacjach kierują ruchem, nie czynią tego dla przyjemności, ale z obowiązku i dla waszego bezpieczeństwa. Przypomnę też art. 178b kodeksu karnego:

Kto, pomimo wydania przez osobę uprawnioną do kontroli ruchu  drogowego, poruszającą się pojazdem lub znajdującą się na statku wodnym albo powietrznym, przy użyciu sygnałów dźwiękowych i świetlnych, polecenia zatrzymania pojazdu mechanicznego nie zatrzymuje niezwłocznie pojazdu i kontynuuje jazdę, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Zwróćcie uwagę, że niezatrzymanie się do kontroli jest przestępstwem i nie chodzi tu tylko o zignorowanie sygnałów policjanta, ale także np. funkcjonariusza Straży Granicznej.

Ponadto kodeks wykroczeń stanowi (art. 92. § 1):Kto nie stosuje się do znaku lub sygnału drogowego albo do sygnału lub polecenia osoby uprawnionej do kierowania ruchem lub do kontroli ruchu drogowego, podlega karze grzywny albo karze nagany.

Oznacza to, że kierowcy ignorujący sygnały i polecenia nie powinni czuć się bezkarni. Zdarzają się też patrole mieszane, kiedy to np. strażnicy miejscy działają w towarzystwie policjantów. Także osoby nadzorujące przechodzenie dzieci przez jezdnię są niekiedy wspomagane przez obserwujące te czynności załogi policji.

Uważajcie zatem, bo jeśli jesteście przekonani o swojej bezkarności i uważacie, że nikt wam nie będzie niczego nakazywał na drodze, to możecie bardzo się zdziwić!

Polski kierowca