Pozostałości FSO na Żeraniu wpisane do rejestru zabytków
Decyzją mazowieckiego konserwatora zabytków, zespół budowlany dawnej Fabryki Samochodów Osobowych na Żeraniu został oficjalnie wpisany do rejestru polskich zabytków. Tereny, na których przez lata powstawały legendarne wyroby polskiej motoryzacji, mają stanowić cenne źródło informacji na temat powojennego budownictwa przemysłowego.
Pozostałości Fabryki Samochodów Osobowych na Żeraniu, gdzie przez niemal 60 lat budowano najsłynniejsze polskie samochody, wreszcie znalazły swoje finalne przeznaczenie. Jak poinformowała Polska Agencja Prasy - decyzją mazowieckiego konserwatora zabytków, zespół budowlany został oficjalnie wpisany do rejestru polskich zabytków. Wpisem objęte zostały:
- brama główna FSO wraz z ogrodzeniem
- budynek dyrekcji
- hala kolebkowa
- części hali spawalni
- części hali tłoczni wraz z rampą wjazdową
- główne ciągi komunikacyjne i teren położony przy ul. Jagiellońskiej w Warszawie.
Konserwator zaznaczył, że przedmiotowy zespół budowlany będący jednocześnie zabytkiem techniki - zakładem przemysłowym - wiąże się z jednym z najważniejszych zakładów produkcji samochodów osobowych w powojennej Polsce. Fabryka Samochodów Osobowych stanowiła bowiem priorytetową inwestycję władz, a jej szybka budowa, skala zakładów i rozplanowanie zespołu, wraz z produkowanymi przez nią pojazdami, stały się wizytówką możliwości produkcyjnych kraju w dziedzinie motoryzacji.
Fabryka Samochodów Osobowych (FSO) zbudowana została od podstaw na przełomie lat 40. i 50. XX wieku. W latach 1986-2003 w skład FSO wchodził Zakład Samochodów Dostawczych w Nysie. Budowa zakładów zakończyła się późną jesienią 1951 roku. Jej koszt wyniósł 130 mln ówczesnych złotych, a koszt wyposażenia - 250 mln złotych.
6 listopada 1951 roku o godzinie 14 z hali montażowej nr 1 zjechał pierwszy samochód osobowy wyprodukowany w powojennej Polsce nazwany Warszawą M-20. Ostatnia warszawa zjechała z taśm montażowych FSO 30 marca 1973 roku. W ciągu 22 lat wyprodukowano 254 421 sztuk tych samochodów. Dziś jest on rarytasem kolekcjonerskim.
Produkcję w FSO zakończono w grudniu 2011 r., gdy z taśmy zjechał ostatni Chevrolet Aveo. Hale produkcyjne zostały przekształcone na magazyny i hurtownie, mieścił się tam nawet komis samochodowy. Wiele obiektów zostało zburzonych i zachowały się tylko na zdjęciach. Od 2019 r. działała tam prowadzona przez Muzeum Motoryzacji Skarb Narodu oraz Fundację Ochrony Zabytków Przemysłu i Techniki Wystawa Klasyków. W dawnej hali lakierni w szczytowym momencie można było oglądać ponad 300 zabytkowych samochodów, nie tylko tych produkowanych w halach na Żeraniu. Wystawę można było zwiedzać do listopada 2021 r.
