Szczególna ostrożność. Co to jest i czy zawsze trzeba ją zachować?
Szczególna ostrożność na drodze to termin, który często pojawia się w przepisach ruchu drogowego, jednak nie wszyscy kierowcy w pełni rozumieją, co on oznacza oraz kiedy powinni ją zachować. W praktyce, szczególna ostrożność to nic innego jak stan wzmożonej uwagi, gotowość do szybkiej reakcji i dostosowania swojego zachowania do dynamicznie zmieniających się warunków drogowych. Czym zatem różni się zwykła ostrożność od szczególnej i w jakich sytuacjach należy ją zachować?
Kierowcy na drodze ostrożni powinni być zawsze, jednak w przepisach ustawodawca często stosuje pojęcie “szczególnej ostrożności", a czasem po prostu “ostrożności". Czym się różnią?
Czy zawsze trzeba zachować szczególną ostrożność?
Wg przepisów ustawy Prawo o ruchu drogowym szczególna ostrożność to "ostrożność polegającą na zwiększeniu uwagi i dostosowaniu zachowania uczestnika ruchu do warunków i sytuacji zmieniających się na drodze, w stopniu umożliwiającym odpowiednio szybkie reagowanie". Oznacza to, że kierowca powinien bacznie obserwować otoczenie, zarówno drogę, jak i innych uczestników ruchu, a także w sposób kontrolowany dostosować swoją prędkość i manewry do panujących warunków. Szczególna ostrożność to nie tylko zmniejszenie prędkości, ale także zdolność do przewidywania potencjalnych zagrożeń oraz gotowość do podjęcia natychmiastowych działań, takich jak hamowanie, zmiana pasa ruchu czy zatrzymanie się.
Ważnym aspektem zachowania szczególnej ostrożności jest też zasada tak zwanego ograniczonego zaufania - co prawda ten termin w przepisach nie występuje, ale w największym skrócie chodzi o to, by być przygotowanym na to, że nie wszyscy kierowcy będą na przykład stosowali się do przepisów. Co więcej, zarówno szczególna ostrożność jak i ograniczone zaufanie nie dotyczą wyłącznie kierowców, ale także wszystkich innych uczestników ruchu.
Szczególna ostrożność pieszych i rowerzystów
Piesi zobowiązani są do zachowania szczególnej ostrożności podczas przechodzenia przez pasy i przez torowisko. Muszą się upewnić, że kierowca ich widzi, nie mogą wchodzić wprost pod nadjeżdżający pojazd. W przypadku rowerzystów szczególna ostrożność jest wymagana podczas jazdy drogą przeznaczoną dla rowerów i pieszych oraz chodnikiem - w momencie wymijania, omijania czy wyprzedzania pieszego oraz innych rowerzystów.
Kiedy należy zachować szczególną ostrożność?
Wg litery prawa kierowcy nie zawsze muszą zachowywać szczególną ostrożność, tyczy się to konkretnych sytuacji i miejsc.
Jednym ze sztandarowych miejsc, gdzie kierowca musi zachować szczególną ostrożność, są przejścia dla pieszych. Kierowcy mają obowiązek zwolnić, zbliżając się do zebry, oraz zachować czujność, zwłaszcza w przypadku ograniczonej widoczności. Do miejsc, gdzie należy zachować szczególną ostrożność wg przepisów należą też przejazdy kolejowe, nawet jeśli wyposażone są w szlabany lub sygnalizację świetlną. Oznacza to, że przed wjazdem na przejazd muszą upewnić się, że nie zbliża się do niego pojazd szynowy oraz, że będzie mógł kontynuować jazdę po wjeździe na przejazd.
Szczególna ostrożność jest także wymagana podczas zmiany pasa ruchu lub kierunku jazdy oraz podczas włączania się do ruchu, na przykład podczas wjazdu na jezdnię z drogi wewnętrznej. Szczególna ostrożność jest też konieczna przy cofaniu, kierowcy są zobowiązani do sprawdzenia, że manewr ten nie spowoduje zagrożenia, a w razie wątpliwości powinni zapewnić sobie pomoc drugiej osoby. Warunek zachowania szczególnej ostrożności musi być spełniony podczas jazdy pojazdem uprzywilejowanym, gdy kierowca może nie stosować się do przepisów i znaków drogowych - oczywiście pod warunkiem spełnienia także innych wymogów (wysyłanie sygnałów świetlnych i dźwiękowych). To samo dotyczy kierowców pojazdów wykonujących na drodze prace porządkowe czy remontowe - na przykład w kwestii zakazu jazdy po chodniku.
Zwykła ostrożność na drodze
Wg zapisów w ustawie PoRD każdy "Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze są obowiązani zachować ostrożność albo gdy ustawa tego wymaga - szczególną ostrożność, unikać wszelkiego działania, które mogłoby spowodować zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku ruchu drogowego, ruch ten utrudnić albo w związku z ruchem zakłócić spokój lub porządek publiczny oraz narazić kogokolwiek na szkodę. Przez działanie rozumie się również zaniechanie." To oznacza, że w pewnych sytuacjach od kierowców wymaga się przerwania jakiegoś manewru (na przykład zmiany pasa ruchu czy wyprzedzania), by nie spowodować zagrożenia w ruchu.
