Wymiana oleju w silniku. Lepiej raz na rok czy co 15 tys. km?

Współczesna motoryzacja przyniosła rewolucję w podejściu do serwisowania samochodów. Tam, gdzie kiedyś wymiana oleju była rytuałem wykonywanym co 10 tysięcy kilometrów, dziś producenci mówią o interwałach dwu- czy nawet trzykrotnie dłuższych.

Decyzja o wydłużeniu okresów między wymianami oleju nie wynika wyłącznie z poprawy jakości olejów czy konstrukcji silników. Za zmianą stoją również względy marketingowe - niższe koszty eksploatacji w okresie gwarancyjnym to silny argument sprzedażowy. Problem pojawia się jednak wtedy, gdy gwarancja wygasa.

Nowoczesne oleje syntetyczne rzeczywiście charakteryzują się lepszymi parametrami niż ich poprzednicy. Mają większą odporność na wysokie temperatury, lepiej chronią przed zużyciem i dłużej zachowują swoje właściwości. Jednak nawet najlepszy olej ma swoje ograniczenia fizyczne i chemiczne.

Proces degradacji oleju rozpoczyna się od momentu pierwszego uruchomienia silnika. Wysokie temperatury, kontakt z powietrzem i ciągłe mieszanie prowadzą do stopniowej utraty właściwości smarnych. Do oleju dostają się również zanieczyszczenia: drobinki metalu z zużywających się powierzchni, resztki spalania, a w silnikach diesla także sadza.

Szczególnie problematyczna jest eksploatacja typowo miejska. Częste uruchamianie zimnego silnika, jazda na krótkich dystansach i system start-stop to przyczyny, które powodują, że układ napędowy nie zdąży osiągnąć swojej optymalnej temperatury roboczej. Woda z kondensacji nie odparowuje, kwasy powstałe podczas spalania nie są neutralizowane, a temperatura oleju rzadko osiąga optymalne wartości robocze.

Tu dotykamy sedna problemu. Nawet samochód stojący w garażu i rzadko używany potrzebuje regularnej wymiany oleju. Olej starzeje się nie tylko przez eksploatację, ale także przez samo upływanie czasu. Utlenianie, kondensacja wilgoci i reakcje chemiczne zachodzą niezależnie od tego, czy silnik pracuje.

Dlatego większość ekspertów zaleca wymianę oleju raz na rok lub co 15 tysięcy kilometrów - w zależności od tego, co nastąpi wcześniej. To rozwiązanie uwzględnia zarówno intensywność użytkowania pojazdu, jak i naturalny proces degradacji oleju.

Istnieją sytuacje, gdy nawet te "kompromisowe" interwały mogą okazać się za długie. Dotyczy to szczególnie:

• Silników wysokoprężnych - diesle produkują więcej zanieczyszczeń, szczególnie sadzy, która przedostaje się do oleju i przyspiesza jego degradację. Dodatkowo, systemy regeneracji filtrów cząstek stałych mogą prowadzić do rozcieńczania oleju paliwem.
• Jednostek z turbosprężarkami - pracują w ekstremalnych warunkach temperatury i ciśnienia. Łożyska turbosprężarki wymagają doskonałego smarowania, które zapewnia tylko świeży olej o odpowiednich parametrach.
• Aut wykorzystywanych głównie w ruchu miejskim - gdzie silnik rzadko osiąga optymalną temperaturę pracy, a olej nie ma możliwości "samooczyszczenia" się z wilgoci i zanieczyszczeń.

Mechanicy obserwują rosnącą liczbę usterek, które można powiązać z wydłużonymi interwałami serwisowymi. Najczęstsze problemy to:

• Przedwczesne zużycie łańcuchów rozrządu, szczególnie w popularnych silnikach z rodzin TSI, THP czy dCi. Zanieczyszczony olej nie zapewnia odpowiedniego smarowania mechanizmów napinających, co prowadzi do rozciągnięcia łańcucha już przy względnie małych przebiegach.
• Uszkodzenia turbosprężarek stają się coraz częstsze. Koszt naprawy może sięgać kilkunastu tysięcy złotych, podczas gdy regularna wymiana oleju kosztuje ułamek tej kwoty.
• Nagromadzenie osadów w kanałach olejowych, na tłokach i zaworach to kolejny problem. W skrajnych przypadkach może prowadzić do zatarcia silnika lub konieczności jego kapitalnego remontu.

Zalecenia fabryczne należy zatem traktować jako punkt odniesienia, nie jako nienaruszalną regułę. Koncerny motoryzacyjne optymalizują swoje wytyczne pod kątem kosztów gwarancyjnych i strategii marketingowych. Długofalowa niezawodność silnika często schodzi na drugi plan.