Czynnika R1234yf ubywa w tempie 15 proc. na rok. Jego brak oznacza problemy

Klimatyzacja samochodowa to teoretycznie zamknięty obieg, w którym czynnik chłodniczy powinien krążyć latami bez strat. Rzeczywistość jest zgoła odmienna - mikroskopijne nieszczelności na połączeniach przewodów, starzejące się uszczelki O-ring czy naturalna dyfuzja przez elastyczne węże powodują systematyczne ubytki.

Producenci samochodów przyjmują, że normalny ubytek czynnika wynosi 10-15 proc. rocznie. To oznacza, że po trzech latach eksploatacji w układzie może brakować nawet połowy pierwotnej ilości gazu. Gdy poziom spadnie poniżej 70 proc. wartości nominalnej, klimatyzacja zaczyna tracić wydajność, a przy 50 proc. praktycznie przestaje chłodzić.

Różnica w kosztach między tradycyjnym R134a a ekologicznym R1234yf jest ogromna. Pierwsze 100 gramów starego czynnika kosztuje 200-250 złotych, kolejne porcje to już tylko około 25 złotych za każde 100 gramów. W przypadku R1234yf pierwsze 100 gramów to wydatek nawet 350 złotych, a każde kolejne 100 gramów kosztuje 80-100 złotych.

Dla przeciętnego samochodu kompaktowego, którego układ wymaga 600-800 gramów czynnika, całkowity koszt napełnienia R134a wynosi około 400-500 złotych. Ten sam samochód z nowszym czynnikiem R1234yf będzie wymagał wydatku 800-1,2 tys. zł.

Niedobór czynnika chłodniczego ma poważniejsze konsekwencje niż tylko brak chłodzenia. Gaz pełni również funkcję nośnika oleju smarującego sprężarkę. Gdy jego poziom spada poniżej krytycznej wartości, sprężarka pracuje "na sucho", co prowadzi do przyspieszonego zużycia łożysk i tłoków.

Awaria sprężarki to koszt 2-5 tys. zł, w zależności od modelu auta. Do tego dochodzi konieczność przepłukania całego układu, wymiany filtra-osuszacza i zaworu rozprężnego. Całkowity rachunek może przekroczyć 7 tys. zł - wielokrotnie więcej niż regularne uzupełnianie czynnika.

Wraz z ubytkiem czynnika do układu dostaje się powietrze atmosferyczne zawierające wilgoć. Ta z kolei reaguje z olejem, tworząc kwasy niszczące aluminiowe elementy układu od wewnątrz. Proces korozji jest niewidoczny, ale nieodwracalny - po kilku latach zaniedbań cały układ może wymagać kompleksowej wymiany.

Pierwszym objawem jest wydłużony czas schładzania wnętrza. Klimatyzacja pracuje, ale efekt chłodzenia jest minimalny nawet po kilku minutach jazdy. Kolejnym sygnałem jest cykliczne włączanie i wyłączanie sprężarki - słychać charakterystyczne kliknięcia spod maski co kilka sekund.

Bardziej zaawansowane objawy to szarpanie silnika na postoju przy włączonej klimatyzacji oraz nietypowe dźwięki ze sprężarki - świsty, piski czy zgrzytanie. W skrajnych przypadkach układ całkowicie się wyłącza - elektronika blokuje pracę sprężarki, chroniąc ją przed zniszczeniem.

Profesjonalny serwis rozpoczyna się od podłączenia stacji obsługi klimatyzacji. Urządzenie najpierw odzyskuje pozostały w układzie czynnik, mierząc jego ilość. Różnica między wartością nominalną a odzyskaną pokazuje skalę ubytków i może wskazywać na nieszczelności.

Następnie wykonuje się test szczelności - układ napełnia się azotem pod ciśnieniem i obserwuje spadek przez 15-30 minut. Przy większych nieszczelnościach stosuje się barwnik UV, który po wprowadzeniu do układu pokazuje miejsca wycieków pod lampą ultrafioletową. Sam proces napełniania trwa około 45 minut. Stacja najpierw tworzy próżnię w układzie, usuwając powietrze i wilgoć. Następnie wtłacza dokładną ilość czynnika wraz z dodatkiem oleju kompresowego. Na koniec następuje test wydajności - pomiar temperatury nawiewu przy różnych obrotach silnika.

Na rynku dostępne są zestawy DIY do samodzielnego uzupełniania czynnika. Za 50-100 złotych otrzymujemy puszkę z gazem i wężyk z manometrem. Brzmi kusząco, ale niesie poważne ryzyka. Bez właściwej diagnostyki można przepełnić układ, co jest równie szkodliwe jak niedobór. Dodatkowo amatorskie zestawy nie usuwają wilgoci z układu ani nie uzupełniają oleju. Efekt? Chwilowa poprawa chłodzenia, ale przyspieszone zużycie komponentów. Profesjonaliści ostrzegają - taka "oszczędność" często kończy się kosztowną naprawą.

Internet roi się od porad o zastępowaniu drogiego R1234yf tańszym R134a. Technicznie jest to możliwe po wymianie oleju i dostosowaniu ilości czynnika. Problem w tym, że taka modyfikacja jest nielegalna - podczas kontroli drogowej można otrzymać mandat, a w razie kolizji ubezpieczyciel może odmówić wypłaty odszkodowania. Stosowanie niezgodnych czynników może także uszkodzić układ. Różne gazy mają odmienne właściwości termodynamiczne i wymagają innych ciśnień roboczych. Mieszanie czynników lub niewłaściwe proporcje prowadzą do przegrzania sprężarki lub zamarzania zaworu rozprężnego.