Polskie drogi po wejściu do UE. Jak wykorzystaliśmy 100 miliardów zł?

970 km nowych autostrad, 2930 km nowych dróg ekspresowych, kolejne 1300 km dróg po przebudowie, dziesiątki obwodnic miast i miasteczek - drogowy krajobraz Polski po 20 latach członkostwa w Unii zmienił się nie do poznania.

20 lat temu podróżowaliśmy przez Polskę głównie jednojezdniowymi  drogami, przechodzącymi przez centra miast i przecinającymi miejscowości. Znaczna część autostrad, jak A4 na Dolnym Śląsku czy A6 pod Szczecinem, pamiętała czasy Rzeszy Niemieckiej. Do 1989 r. wybudowano od podstaw tylko 127 km autostrad: A4 między Katowicami i Krakowem wraz z częścią obwodnicy Krakowa, A2 pomiędzy Wrześnią i Koninem oraz A1 Tuszyn - Piotrków Trybunalski. Najdłuższą dwujezdniową trasą była DK1 łącząca Warszawę z Katowicami, zwana popularnie gierkówką.

W chwili wejścia do Unii Europejskiej w 2004 r. Polska miała blisko 720 km dróg szybkiego ruchu. W kolejnych latach kraj stał się największym placem budowy dróg w Europie. W efekcie dziś kierowcy mają do dyspozycji ponad siedmiokrotnie dłuższą sieć dróg szybkiego ruchu liczącą 5117,1 km, w tym 1 849,2 km autostrad (ok. 465 km to odcinki koncesyjne) i 3267,9 km dróg ekspresowych. Ile to kosztowało? GDDKiA podsumowało koszt inwestycji i jak się okazało, w sumie wydaliśmy prawie 350 miliardów złotych! Z kwoty tej 104 miliardy stanowiły fundusze unijne. 

Przez lata powstały całe ciągi dróg szybkiego ruchu, wiele obwodnic i przeszło tysiąc kilometrów autostrad. W efekcie, dziś z Trójmiasta do granicy z Czechami, podróżując autostradą A1, możemy dotrzeć w ok. sześć godzin z przerwą na odpoczynek i tankowanie pojazdu. Niespełna godzinę więcej będziemy potrzebować na przejazd A4 od zachodniej do wschodniej granicy Polski. Z wykorzystaniem funduszy unijnych powstał cały ciąg drogi ekspresowej S3 na południe od Szczecina, który w tym roku, po oddaniu odcinka Bolków - Kamienna Góra z dwoma tunelami, umożliwi dojazd do granicy z Czechami w czasie poniżej czterech godzin. Dwie godziny więcej zajmuje przejechanie S8 z Wrocławia do Białegostoku. Przy wsparciu funduszy unijnych powstały ekspresowe połączenia Wrocławia z Poznaniem i dalej z Bydgoszczą oraz autostradą A1, Warszawy z Lublinem i Rzeszowem poprzez S17 i S19, Gdańska i Olsztyna z Płońskiem na trasie S7 do Warszawy czy też dalej na południe od obecnej do historycznej stolicy Polski.

Autostrady i drogi ekspresowe przejęły ruch tranzytowy, dzięki czemu transport omija centra miast i ułatwia komunikację w dużych aglomeracjach. Bliskość autostrad i dróg ekspresowych stała się impulsem do inwestycji lokalnych - w ich pobliżach powstały centra logistyczne, czy zakłady produkcyjne. Dodatkowo przed mieszkańcami mniejszych miejscowości pojawiła się perspektywa podjęcia pracy w aglomeracjach - z wygodnym, szybkim dojazdem do celu.

Jak podsumowuje GDDKiA, w 2004 r. na drogach krajowych odnotowano blisko 11 tys. wypadków drogowych, w wyniku których zginęło 2170 osób, a rannych zostało 15 186. W statystykach za 2022 r. odnotowano 3642 wypadki, w których zginęło 650 osób, a rannych zostało 4540. Nowe drogi powstają z wykorzystaniem najnowszych technologii i rozwiązań chroniących środowisko. Tam, gdzie nowe drogi przecinają szlaki migracyjne zwierząt, zbudowano dla nich przejścia. W ramach inwestycji drogowych powstały m.in. specjalne wygrodzenia, urządzenia naprowadzające, ekrany akustyczne i przeciwolśnieniowe. Przybyło także zbiorników retencyjnych z separatorami i oczyszczalnie wód.  

Aktualnie w kraju realizowane są inwestycje przewidziane w ramach Funduszy Europejskich na Infrastrukturę, Klimat, środowisko 2021-2027 (FEnIKS). Plan zakłada wykorzystanie 18,4 mld złotych. Obejmuje m.in. budowę drogi ekspresowej S1 pomiędzy węzłami Oświęcim i Bielsko-Biała Hałcnów oraz S7 Widoma - Kraków Nowa Huta. GDDKiA podpisała umowę na realizację odcinka A2 Mińsk Mazowiecki - Siedlce i przewiduje zawarcie kolejnych dla trzech fragmentów dróg: S61 Łomża Zachód - Stawiski, DK44 obwodnica Oświęcimia oraz DK78 obwodnica Poręby i Zawiercia. Oprócz wymienionych projektów fazowanych fundusze trafią na budowę odcinków autostrady A2, dróg ekspresowych S3, S6, S7, S10, S11, S12, S19, S74 oraz Obwodnicy Metropolii Trójmiejskiej.

Z instrumentu "Łącząc Europę"  (Connecting Europe Facility - CEF), Polska uzyskała dofinansowania o wartości ok. 438 mln euro. Niektóre z tych inwestycji będą realizowane wspólnie z Ukrainą (budowa przygranicznego odcinka S12 w Dorohusku wraz z terminalem odpraw) i ze Słowacją (S19 Dukla - Barwinek).

W grudniu ubiegłego roku podpisano dwie umowy na bezzwrotne wsparcie ze środków UE w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO). Pierwsza, dotyczy budowy 90 kilometrów nowych obwodnic. Planowana wartość całkowita projektu wynosi 2,42 mld zł, a planowane koszty kwalifikowalne to 2 mld zł. Druga, o planowanej wartości projektu 362,8 mln zł i planowanych kosztach kwalifikowalnych 294,9 mln zł, dotyczy poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego na sieci dróg krajowych zarządzanych przez GDDKiA.

Obecne i przyszłe inwestycje drogowe mają na celu ukończenie planowanej sieci autostrad i dróg ekspresowych o łącznej długości około 7980 km, w tym około 2100 km autostrad. W tym roku zakończone zostaną prace nad dwoma odcinkami autostrady A2, a w kolejnych - dokończone  pozostałe fragmenty aż do terminala granicznego w Koroszczynie. Dodatkowo, GDDKiA realizuje 107 projektów o długości 1364,6 km w ramach Rządowego Programu Budowy Dróg Krajowych oraz Programu budowy 100 obwodnic, z kolejnymi 36 projektami w przetargu i planami na dodatkowe 3300 km.