Ale co w przypadku, kiedy znajdą się niepokorni, i przesłonięte fragmenty wyciągną na światło dzienne? Wtedy sztab się naradza, wzywa szamana w postaci Laboratorium Urzą­dzeń Elektronicznych, przeprowadza "niezależny" test, którego wynik - jakby to powiedział gospodarz Stanisław Anioł - zamawiający z góry akceptuje, oczywiście pod warunkiem, że będzie zgodny z jego oczekiwaniami...

Każdy, kto ukończył choćby podstawówkę wie, że H₂O występuje w trzech podstawo­wych stanach skupienia, jednym z nich jest postać gazowa, czyli para. Jest ona wszechobec­na, a jej zawartość w powietrzu atmosferycznym określa wskaźnik wilgotności względnej. Wiemy też, jak szkodliwe działanie ma woda na powszechnie stosowane obecnie urządzenia elektronicz­ne - sporej części z nas przydarzyło się już zapewne zalanie telefonu komórkowego i na sku­tek tego jego nieodwracalne uszkodzenie.

Dlatego nie spotykamy nikogo, kto wnosiłby radio czy smartfona do sauny parowej, a instrukcje obsługi zakupionego sprzętu RTV przestrzegają, że po wniesieniu do pomieszczenia nowego nabytku z zimnego środowiska, należy odczekać przynajmniej kilkadziesiąt minut w celu uniknięcia ryzyka awarii spowodowanego kondensa­cją pary wodnej na podzespołach elektronicznych - czyli zjawiska, które obserwujemy np. na okularach, kiedy w zimowy dzień wejdziemy z zewnątrz do domu.

Wszystkie obecnie stosowane przez polską policję radary, które służą do pomiaru pręd­kości, są urządzeniami elektronicznymi. Ze względu na specyfikę swojej pracy, powinny one zapewniać swoją konstrukcją odporność na zmienne, często - w krótkim okresie czasu- wręcz diametralnie różne warunki środowiskowe.

W § 21 Rozporządzeniem Ministra GPiPS z dnia 20.01.2004 w sprawie wymagań metrologicznych, którym powinny odpowiadać przyrządy do pomiaru prędkości pojazdów w ruchu drogowym, określono następujące warunki odniesienia dla ich użytkowania: zakres temperatury pracy jako co najmniej od 0 °C do +50 °C oraz wilgot­ność względna powietrza w zakresie od 20 % do 95 %. W punkcie 3.3 polskiej instrukcji ob­sługi Iskry-1 stwierdza się, że wartość wilgotności względnej dla radaru nie może przekroczyć 90%. Co więcej, w oryginalnej, rosyjskiej instrukcji obsługi, parametr wilgotności względnej jest określony jako "do 90% bez kondensacji wilgotności". Zatem zapisy instrukcji stoją w jawnej sprzeczności z ww.rozporządzeniem.

Nie przeszkodziło to jednak Głównemu Urzędo­wi Miar do poświadczenia w dokumentach legalizacyjnych, że Iskra-1, zgodnie z wy­mogami polskiego prawa, i wbrew parametrom określonym przez producenta, jest odporna na wilgotność względną do 95%.

Radar Iskra-1, mimo dowiedzenia wysokiej zawodności w rzetelności pomiarów oraz sze­regu poświadczeń nieprawdy w procesie legalizacji, jest nadal używany na polskich drogach. Co więcej, policja zdaje się już w ogóle nie przejmować zapisami samej instrukcji. Bo skoro producent urządzenia dopuszcza jego eksploatację dla wilgotności względnej maksymal­nie do 90%, a parametr ten w polskich warunkach klimatycznych jest bardzo często przekra­czany (szczególnie w okresach jesiennym i zimowym), to wydaje się oczywiste, że na wyposa­żeniu policji powinny znaleźć się higrometry, które pozwolą stwierdzić, czy w danym miejscu i czasie warunki klimatyczne nie przekraczają dopuszczalnych dla radaru zakresów (ogólne dane IMGW nie są miarodajne, bo często występują punktowe zjawiska mikroklimatyczne, wywołane przez lokalne warunki hydrologiczne).

Pojawiły się wyroki uniewinniające, gdzie podstawą do ich wydania był fakt, ze w miejscu pomiaru wilgotność powietrza przekraczała dopuszczoną przez producenta wartość (m.in. sprawa Tomasza Motylińskiego przed SO w Poznaniu). Dlatego Stowarzyszenie zwróciło się do Biura Ruchu Drogowego KGP z zapyta­niem, czy na wyposażeniu policjantów dokonujących pomiarów znajdują się higrometry.

Uniewinniające wyroki wprowadziły niepokój w odpowiednich kręgach, bo nie dość, że zaczęto głośno podnosić kolejny z wielu argumentów wskazujących, że Iskra nie spełnia wymogów prawnych i nie powinna dostać w ogóle zatwierdzenia typu, to jeszcze sądy oddalały zarzuty wobec obywa­teli i skarb państwa zamiast wpływów miał wydatki. Taka sytuacja nie mogła długo trwać, dlatego w 2013 roku importer ruskiego bubla, firma Videoradar z Puszczykowa, zlecił Labora­torium Urządzeń Elektronicznych przeprowadzenie "niezależnego" testu odporności Iskry na wilgotność. Żeby test był jak najbardziej obiektywny, zleceniodawca dostarczył swój emiter sygnału testowego IS-24/2 oraz określił, w jaki sposób badanie ma zostać przeprowadzone.

Laboratorium Urządzeń Elektronicznych jest częścią Instytutu Logistyki i Magazyno­wania w Poznaniu. Czym się zajmuje? Jak można przeczytać na ich stronie internetowej, obsza­rem działalności jest przeprowadzanie kompleksowych badań kompatybilności elektroma­gnetycznej (EMC) urządzeń elektronicznych oraz badań bezpieczeństwa ich użytkowania (LVD). Oprócz badań ILiM zajmuje się między innymi zarządzeniem wykorzystywania przez firmy ko­dów kreskowych, projektowaniem etykiet logistycznych czy optymalizacją procesów produk­cyjnych w przedsiębiorstwach.

LUE ochoczo zabrało się do pracy i 18 XII 2013 r. przeprowadziło badanie nr SB-15/2013, którego wynik - jak można było się spodziewać - wykazał, że Iskra praktycznie może pracować nawet w warunkach przesycenia środowiska parą wodną. Na jego podstawie policja w odpowiedzi na zapytanie SPnD stwierdziła, że wyposażenie patroli drogówki w hi­grometry jest zbyteczne, bo rosyjski radar może mierzyć w każdych warunkach wilgotności - nawet WBREW wskazaniom instrukcji obsługi producenta urządzenia!

Jak wynika z protokołu ekspertyzy SB-15/2013, badaniu został poddany miernik Iskra-1 nr seryjny 1706/2013, dostarczony przez zleceniodawcę badania. W protokole nie ma żadnej informacji, czy urządzenie miało plomby homologacyjne, czy budowa nie wskazywała na dokonanie jakiś zmian mogących wpłynąć na wynik badania, czyli czy konstrukcja mierni­ka nie odbiegała od tej, dla której GUM wydał zatwierdzenie typu. Co więcej, laboratorium podaje, że badanie spełniało warunki normy PN-EN 60950-1, która jest wydana dla urządzeń techniki informatycznej i elektrycznych urządzeń techniki biurowej, czyli np. laptopa, skanera czy maszyny do pisania, ale nie dla radarowych urządzeń pomiarowych!

Im dalej zagłębić się w wynik badań, tym więcej wskazań, że badania LUE i GUM są tyle samo warte i wiarygodne. Zgodnie z § 34.2.1) Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 9 listopada 2007 r. w sprawie badań wykonywanych podczas prawnej kontroli metrologicznej urządzeń pomiarowych, podczas badań klimatycznych należy wyznaczyć tzw. wartość błę­dów wskazań. Metodę takiego badania określa § 34 ww. aktu prawnego, jako dokonanie co naj­mniej 500 pomiarów w różnych zakresach prędkości mierzonych przez urządzenie - LUE odnotowało, że przeprowadzono JEDNO badanie dla JEDNEJ prędkości. Emiter sygnału kontrol­nego umieszczono parę centymetrów przed radarem, choć instrukcja zakazuje "strzelania" z odległości mniejszej niż 10 metrów, za emiterem na zdjęciach widoczne są same duże, meta­lowe konstrukcje, a podczas badań pomiarów dokonano "videoradarem" (???). No cóż, wi­docznie takie były właśnie "wymagania własne zleceniodawcy".

Piotr Jakubiak

Szef Delegatury Pomorsko-Mazurskiej Stowarzyszenia Prawo na Drodze