Senior za kółkiem. Za co można stracić prawo jazdy po 65. roku życia?

Temat wprowadzenia obowiązkowych badań dla kierowców po 65 roku życia przez Komisję Europejską wzbudził sporo kontrowersji wśród naszych czytelników. Postanowiliśmy zatem przyjrzeć się bliżej wymaganiom zdrowotnym do uzyskania prawa jazdy i zwróciliśmy szczególną uwagę na to, co może sprawić, że starszy kierowca może utracić uprawnienia do jazdy samochodem.

Od kilku lat Komisja Europejska pracuje nad projektem nazwanym Wizja Zero, który ma znacząco poprawić bezpieczeństwo na europejskich drogach. Projekt jest bardzo złożony, ale jednym z pomysłów jest wprowadzenie obowiązkowych badań dla kierowców po 65. roku życia. Mają one oceniać czy kierowca wciąż nadaje się do prowadzenia samochodu.

Choć nie ma jeszcze konkretnych i ostatecznych ustaleń, wstępnie mówi się o przeprowadzeniu obowiązkowych badań dla wszystkich kierowców po 65 roku życia, z ważnością na 5 lat, a także corocznych dla kierowców po 70-ce. Dodatkowo kierowcy po 70 roku życia będą musieli przejść obowiązkowy kurs doszkalający, a w domyśle być może i zdać jakiś egzamin, jeśli nadal będą chcieć jeździć samochodem.

Na razie mówi się o badaniu psychologicznym, które ma przede wszystkim sprawdzić sprawność umysłową kierowcy po 65 roku życia, jego refleks, orientację i zdolność logicznego myślenia. Przy okazji oceniany na pewno będzie też stan zdrowia kierowcy i sprawdzane będą przeciwwskazania, które mogą wykluczyć go z dalszej jazdy samochodem. Konkretów jeszcze nie ma.

Na naszą skrzynkę mailową przyszło mnóstwo wiadomości oburzonych czytelników, którzy nie godzą się na takie traktowanie. Oburzenie jest zrozumiałe, tym bardziej, że osoby po 65 roku życia to ludzie, którzy dopiero rozpoczynają etap emerytury w swoim życiu (a wielu pracuje dalej), więc zasadniczo nie ma podstaw, by wykluczać ich z tak ważnej dziedziny życia, jak prowadzenie pojazdów. To często ludzie w kwiecie wieku, silni, zdrowi i sprawni umysłowo, zatem wydaje się, że podejście KE do kierowców w tym wieku - którzy dodatkowo mają na swoim koncie ogromne, wieloletnie doświadczenie za kierownicą - jest co najmniej krzywdzące. Samo nazywanie ich seniorami wydaje się lekką przesadą.

Zgoda, choć na obronę KE możemy powiedzieć tyle, że mają być to tylko badania SPRAWDZAJĄCE, zatem nie oznacza, że będą one dyskwalifikować kierowców po 65 roku życia. Na dodatek krążą plotki, że skróceniu ulec mają też okresy ważności prawa jazdy osób po 45 roku życia (do 10 lat) i również oni będą musieli odświeżać swoje uprawnienia co kilka lat.

Według Komisji Europejskiej kierowcy po 65. roku życia powodują tyle samo wypadków co kierowcy w przedziale 18-24 i między innymi dlatego chcą kierować ich na dodatkowe badania. W informacji brakuje konkretnych liczby poza tym, że są to dane z niemieckich dróg. A jak to wygląda u nas?

W Polsce statystyczne grupy wiekowe policji są podzielone w nieco inny sposób, ale dane policyjne zdają się potwierdzać, choć nieco - przewrotnie - teorię KE. Tyle wypadków powodowali w 2022 roku na polskich drogach kierowcy w wieku:

• 18-24 - 3059 wypadków (281 śmiertelnych)
• 25-39 - 5855 wypadków (551 śmiertelnych)
• 40-59 - 5600 wypadków (452 śmiertelne)
• 60 plus - 3551 wypadków (316 śmiertelnych)

Liczby bezwzględne potwierdzają tezę KE, ale jeśli spojrzymy na dane średnie w odniesieniu do populacji danych kierowców sprawa zaczyna się komplikować.

Odsetek powodujących wypadki kierowców po 60 roku życia w skali na 10 tys populacji kierowców w tym wieku to tylko 3,64 (wypadków na 10 000 kierowców w tym wieku) i jest to najniższy wskaźnik ze wszystkich grup kierowców. Z kolei ten sam wskaźnik w przypadku kierowców w wieku 18-24  wynosi aż 12,01 i jest najwyższy ze wszystkich.

Według tego, kierowcy po 60 są kierowcami, którzy statystycznie powodują najmniej wypadków.

Każdy kandydat na kierowcę, przed przystąpieniem do egzaminu na prawo jazdy musi przejść obowiązkowe badania. Podczas badań lekarz kontroluje wzrok, słuch, sprawnośc ruchową, sprawność układu sercowo-naczyniowego oraz układu nerwowego. Przeprowadza również ankietę na temat występowania chorób przewlekłych (niewydolność nerek, cukrzyca, bezedech senny), a na koniec przeprowadza swego rodzaju wywiad psychologiczny, by ocenić, czy kandydat nie ma przeciwwskazań psychologicznych do prowadzenia pojazdów.

Choć nie ma jeszcze wytycznych, najprawdopodobniej obowiązkowe badania dla kierowców seniorów będą wyglądać podobnie do tych, które przechodzi każdy kandydat na kierowcę. Jeśli pojawią się jakieś przeciwwskazania, możliwe że lekarz kontrolujący skieruje kierowcę na dodatkowe badania uzupełniające u lekarza specjalisty. Zatem wcale nie jest powiedziane, że pogorszenie wzroku, czy słuchu, czy też zachorowanie na cukrzycę od razu zdyskwalifikuje kierowcę.

Sprawdziliśmy jakie są przeciwwskazania do udzielania prawa jazdy kandydatom na kierowców i jak się okazuje, znaczna część może wystąpić również u starszych osób - na przykład pojawić się z wiekiem (gorszy wzrok, cukrzyca). Oto wszystkie przeciwwskazania do kierowania pojazdami:

1. Wzrok - obuoczna ostrość widzenia nie mniejsza niż 0,5 dioptrii i pole widzenia minimum 120 stopni (w razie potrzeby mogą zbyć zastosowane okulary korekcyjne lub soczewki).
2. Słuch - nie ma przeciwwskazań w przypadku kierowców grupy 1 (A,A1,A2,AM, B1,BE,B), ale osoby z wadami słuchu muszą mieć stosowną adnotację na prawie jazdy (02.01 - aparat słuchowy jednoustny; 02.02 aparat słuchowy douszny).
3. Układ ruchu - lekarz indywidualnie ocenia czy dysfunkcje ruchowe mają wpływ na bezpieczeństwo podczas jazdy i czy nie stanowią zagrożenia dla kierowcy. Jeśli u kierowcy występują niedowłady, paraliż lub częste odrętwienia lekarz może odmówić udzielenia pozwolenia na prowadzenie pojazdów (co do zasady przyjmuje się, że do prowadzenia samochodu potrzebne są co najmniej dwie sprawne kończyny w tym jedna ręka). Problemem u seniorów mogą być niedowłady, częściowe paraliże, przewlekłe choroby stawów, reumatyczne zapalenia i tym podobne.
4. Układ sercowo-naczyniowy - arytmia, niedokrwienie mięśnia sercowego, nieprawidłowe ciśnienie tętnicze, rozrusznik serca, lub choroby, które mogą stworzyć ryzyko nagłej niewydolności układu oddechowego lub sercowo-naczyniowego (np. wysokie ryzyko zawału) mogą dyskwalifikować kierowcę. Osoby, u których występują wypisane powyżej objawy powinny regularnie kontrolować stan zdrowia pod kątem jazdy samochodem. Problemy z nadciśnieniem lub niedociśnieniem, a także inne choroby układu krążenia występują u osób starszych.
5. Ostra niewydolność nerek - prawa jazdy nie mogą mieć osoby cierpiące na ostrą niewydolność nerek, która może występować również u osób starszych. Jeśli kierowca cierpi na przewlekłą niewydolność nerek do uzyskania/utrzymania uprawnień liczy się opinia lekarza specjalisty, który oceni stopień zaawansowania choroby i jej potencjalny wpływ na sprawność za kierownicą.
6. Cukrzyca - nie jest całkowitym przeciwwskazaniem do prowadzenia pojazdów, ale zdiagnozowani cukrzycy powinni regularnie kontrolować swój stan zdrowia i uzyskać pozytywną opinię lekarza specjalisty aby móc prowadzić samochód.U osób powyżej 65 roku życia często występuje cukrzyca typu 2 - dzieje się to nawet u ¼ osób starszych.
7. Choroby psychiczne, schizofrenia - nie wszystkie zaburzenia psychiczne dyskwalifikują potencjalnego kierowcę, jednak aby uzyskać/utrzymać uprawnienia należy uzyskać pozytywną opinię lekarza specjalisty o braku przeciwwskazań. Osoby z poważnymi zaburzeniami osobowości, niedorozwojem umysłowym, schizofrenią raczej nie uzyskają pozwolenia na jazdę samochodem.
8. Choroby neurologiczne - posiadanie prawa jazdy zależy od indywidualnej opinii lekarza. Osoby cierpiące na przykład na padaczkę mogą prowadzić pojazdy po uzyskaniu pozytywnej opinii lekarza i udokumentowaniu faktu, że od co najmniej dwóch lat nie miały ataku padaczki.
9. Uzależnienie od alkoholu i środków psychotropowych - stwierdzona choroba alkoholowa lub uzależnienie od innych środków psychoaktywnych uniemożliwia otrzymanie prawa jazdy. Osoby uzależnione mogą jednak starać się uprawnienia do jazdy po co najmniej rocznym okresie abstynencji i będąc pod stałą opieką terapeuty.

W Europie nie brakuje państw, które już wprowadziły obowiązkowe badania medyczne lub skrócony okres ważności dokumentów dla starszych kierowców. W Hiszpanii, Danii, Wielkiej Brytanii, Portugalii, Irlandii i we Włoszech kierowcy po 60 roku życia otrzymują prawo jazdy na 5 lat, a po 70-ce na dwa lata. W Finlandii kierowcy po siedemdziesiątce muszą przejść obowiązkowe badania techniczne. Podobne zapisy zaczynają powoli funkcjonować w niektórych stanach USA i Kanady. Również w Japonii od dłuższego czasu rząd nawołuje starszych kierowców po 70. Roku życia, by dobrowolnie oddawali uprawnienia.

Zamiarem Komisji Europejskiej jest wprowadzenie obowiązku badań dla starszych kierowców już od 1 stycznia 2024, czyli za zaledwie 4 miesiące, jednak na razie nie pojawiają się żadne konkrety i wytyczne, które miałyby zostać wprowadzone. Trzeba również pamiętać, że wprowadzenia takich przepisów nie dokonuje się z dnia na dzień, a procesy legislacyjne mogą trwać bardzo długo. Póki co pozostaje nam czekać na dalszy rozwój sytuacji.