Czy żandarmeria wojskowa może wystawić mandat za wykroczenia na drodze?

Zakres uprawnień wojskowych organów porządkowych określa ustawa o żandarmerii wojskowej. Uprawnienia mundurowych dotyczą głównie kontroli przestrzegania dyscypliny wojskowej oraz porządku publicznego na terenie jednostek wojskowych i w przestrzeni publicznej. Żołnierze ŻW zajmują się również wykrywaniem wykroczeń i przestępstw.

Zgodnie z przepisami ustawy z 21 sierpnia 2001 roku żandarmeria wojskowa realizuje zadania w stosunku do żołnierzy pełniących służbę wojskową, a także tych niebędących w czynnej służbie wojskowej w czasie noszenia przez nich mundurów oraz odznak i oznak wojskowych. Do osób podlegających działaniom żandarmerii wojskowej należą też żołnierze aktywnej i pasywnej rezerwy w zakresie określonym przepisami. 

Cywile także mogą podlegać czynnościom wykonywanym przez żandarmerię wojskową. Uprawnienia służby w tym zakresie dotyczą pracowników zatrudnionych w jednostkach wojskowych, osób przebywających w obiektach wojskowych na terenie Polski oraz w placówkach zagranicznych, a także tych współdziałających z wojskowymi podczas popełniania czynów zabronionych.

Zatrzymane przez żandarmerię wojskową mogą zostać osoby, które zagrażają wojskowej dyscyplinie lub dopuszczają się czynów przeciwko zdrowiu bądź życiu żołnierzy. 

Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej określa, za jakie wykroczenia żandarmeria wojskowa może wystawić mandat. Uprawnienia do ukarania cywili grzywną dotyczą łamania określonych przepisów z kodeksu wykroczeń, prawa przewozowego, a także m.in. ustaw o rybactwie śródlądowym, ochronie środowiska czy o utrzymaniu czystości i porządku. 

Rozszerzenie zakresu uprawnień żandarmerii wojskowej miało miejsce w 2016 roku. Wcześniej żołnierze w przypadku wykrycia naruszenia przepisów przez cywila musieli wzywać policję, aby funkcjonariusze nałożyli mandat.

Zmiana przepisów była argumentowana przez rząd potrzebą wsparcia policji w realizacji czynności operacyjnych przez żandarmerię wojskową. Uprawnienia wojskowej służby nie dotyczą jednak łamania przepisów kodeksu drogowego. Żołnierze żandarmerii nie mogą więc wystawiać mandatów kierowcom. 

Cywilne samochody w większości przypadków nie podlegają kontroli żandarmerii wojskowej. Uprawnienia wynikające z ustawy powalają ŻW zatrzymywać do kontroli pojazdy cywilne wyłącznie w przypadku, gdy znajdują się w nich żołnierze pełniący czynną służbę wojskową. 

Sytuacja wygląda inaczej, jeśli kontrolę pojazdów prowadzi patrol mieszany, składający się z funkcjonariusza policji oraz żołnierza ŻW. Policjanci co do zasady nie powinni przeprowadzać czynności w pojedynkę. Dlatego czasem spotyka się właśnie patrole mieszane.

Kierowca podczas kontroli przez taki patrol może okazać dokumenty żołnierzowi, ale nie ma takiego obowiązku. Odmowa ze strony cywila do wylegitymowania się przed żołnierzem nie jest sklasyfikowana jako wykroczenie. W takiej sytuacji żołnierz zapewne poprosi o pomoc policjanta, który ma do tego odpowiednie uprawnienia.

***