Wyrok na stare auta w Polsce. Algorytm zadecyduje, kto będzie mógł jeździć

Przypomnijmy - jak wynika z zaakceptowanych przez Polskę zapisów Krajowego Planu Odbudowy, w miastach liczących ponad 100 tys. mieszkańców pojawić się mają strefy czystego transportu (SCT). Warunkiem obligującym władze miasta do wprowadzenia strefy jest przekroczenie na terenie miasta (wystarczy jeden punkt pomiarowy) średniorocznej normy NOx. W ubiegłym roku takie przekroczenia zanotowano w:

Oznacza to, że w każdym z tych miast obligatoryjnie pojawić się musi strefa czystego transportu. Chęć utworzenia na swoim obszarze takich stref wyraziła też większość polskich miast wojewódzkich.

21 sierpnia weszły w życie przepisy, na mocy których brakujące dane o normach emisji spalin (trafiają do CEPiK-u dopiero od 2018 roku) mają zostać uzupełnione automatyczne przez specjalnie stworzony w tym celu algorytm. To efekt starań przedstawicieli gmin, którzy postulowali o dostęp do państwowej bazy, by móc zainstalować w strefach urządzenia do automatycznego rozpoznawania tablic rejestracyjnych. Dzięki nim, przynajmniej teoretycznie, kierowcy nie będą musieli stosować słynnych naklejek na szyby informujących o roczniku i sposobie zasilania.

W przypadku strefy wyposażonej w kamery do odczytywania rejestracji, system - na podstawie tablic i wymiany danych z CEP - będzie w stanie samodzielnie określić, czy dany pojazd może legalnie poruszać się w danej strefie.

Nie przez przypadek wielkie uzupełnianie danych w CEP określane jest przez media mianem wyroku na stare samochody. Wraz z pojawieniem się stref czystego transportu wpisana w CEPiK-u norma emisji spalin będzie mieć ogromny wpływ na wartość konkretnego pojazdu. Dość przypomnieć, że od połowy 2026 roku do Krakowa nie wjedzie legalnie żaden samochód osobowy z silnikiem Diesla, który nie spełnia obowiązującej od 2010 roku normy emisji spalin Euro 5.

Jeśli dodamy do tego, że średni wiek auta osobowego w Polsce (w aktualizowanej części CEP) wynosi około 15,5 roku, sprawa robi się bardzo poważna. Starsze auta, szczególnie z silnikami wysokoprężnymi, z dnia na dzień mogą stać się bezużyteczne dla osób mieszkających w okolicach większych aglomeracji.

Ministerstwo Cyfryzacji uchyliło Interii rąbka tajemnicy dotyczącej sposobu działania  automatycznego algorytmu, którego zadaniem jest uzupełnianie CEPiK-u o brakujące dane. Niestety, uzyskane przez nas w resorcie informacje nie napawają optymizmem. Wszystko wskazuje na to, że wielu właścicieli pojazdów może mieć wkrótce poważny problem i musi się przygotować na wycieczkę do wydziału komunikacji. Jak poinformowały Interię służby prasowe Ministerstwa Cyfryzacji:

w przypadku, w których norma emisji spalin nie została wprowadzona przez organ rejestrujący jako jedna z danych technicznych opisujących pojazd, zadziała algorytm wyliczający normę emisji spalin w oparciu o trzy przesłanki: adnotacje w dowodzie rejestracyjnym, najczęściej występującą w CEP wartość normy emisji spalin dla zespołu danych określających pojazd, rok produkcji pojazdu.

---

Co to oznacza dla właścicieli?

W przypadku samochodów z końca produkcji, które bardzo często wyposażone są w jednostki napędowe spełniające przyszłą normę emisji spalin, najważniejszy wydaje się być zapis o "najczęściej występującej w CEP wartości". Przedstawiciele resortu precyzują, że mówiąc o "zespole danych określających pojazd" mają na myśli:

Taki zapis w dużej mierze pozwala ograniczyć ryzyko związane np. ze zmianami konstrukcyjnymi w czasie trwania produkcji pojazdu. Mówiąc wprost, jeśli większość aut z pojazdów w danej konfiguracji będzie miała przypisaną w CEP konkretną normę, taki sam pojazd otrzyma ją "z automatu".

Problem w tym, że aby "wypracować" ową większość, trzeba przecież uzupełnić dane dla setek podobnych samochodów. Ministerstwo nie precyzuje, czy system działał będzie w czasie "rzeczywistym" i automatycznie aktualizował wpisy. To ważne, bo gdy właściciele aut z błędnie przypisaną normą zaczną szturmować wydziały komunikacji, pierwotna większość może przecież znaleźć się w mniejszości...

Jeśli właściciel pojazdu nie będzie zgadzał się z ustaloną automatycznie normą emisji spalin, będzie mógł zgłosić się do organu rejestrującego z dokumentami potwierdzającymi inną niż wyliczona wartość normy emisji spalin. Wydział komunikacji prześle do CEP wartość normy emisji spalin wynikającą z przedstawionych dokumentów - tłumaczą przedstawiciele resortu.

---

Przypominamy, że w danym roku podobne samochody (marka, model, rocznik) mogą legitymować się trzema różnymi normami emisji spalin: aktualną (wymaganą dla rocznika), poprzednią (w ramach przepisów o tzw. końcowej partii produkcyjnej, przyszłą (wymaganą od kolejnego rocznika, np. w przypadku aut wyposażonych w nową rodzinę silników). W zdecydowanej większości przypadków algorytm automatycznie uzupełniający bazę posiłkować się będzie treścią rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 31 sierpnia 2022 (Dz.U. 2022 poz. 1849). Precyzuje ono przedziały czasowe, w których obowiązywały konkretne normy emisji spalin:

Norma Euro 6 (od roku produkcji 2016) ma być przypisywana na podstawie Rozporządzenia (WE) NR 715/2007 Parlamentu Europejskiego I Rady z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie homologacji typu pojazdów silnikowych. 

Przypominamy, że docelowo, gdy resort cyfryzacji upora się z uzupełnianiem CEP i stworzy konkretne akty wykonawcze, normę emisji spalin danego samochodu sprawdzić będzie można np. w aplikacji mObywatel (mój pojazd) lub na państwowych stronach historiapojazdu.org.pl W przypadku zauważenia błędu właściciel pojazdu będzie mógł dokonać korekty wpisu wybierając się do wydziału komunikacji.

Ministerstwo Cyfryzacji przypomina, że wpisu o normie emisji spalin dokonują organy rejestrujące (wydziały komunikacji) w procesie rejestracji pojazdów na podstawie:

Oznacza to, że urzędnicy bazować będą niemal wyłącznie na dokumentach wystawionych przez producenta pojazdu, które uzyskać możemy jedynie od oficjalnych dystrybutorów (np. importera danej marki). Przynajmniej na ten moment ustawodawca nie przewiduje takich kombinacji, jak np. wymiana katalizatora czy jednostki napędowej. W takim przypadku zastosowanie będą mieć zapewne przepisu o dopuszczeniu jednostkowym, co w praktyce podważa ekonomiczny sens takich zmian. By uzyskać dokumenty potwierdzające, że nasze auto spełnia konkretną normę emisji spalin, najlepiej kontaktować się z poszczególnymi firmami drogą mailową. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że kontakt może być utrudniony, a korespondencja przeciągać się w czasie. Importer może też żądać od nas oświadczenia lub dokumentu potwierdzającego, że jesteśmy właścicielem pojazdu.