Jak jeździć automatem? Oznaczenia automatycznej skrzyni biegów
Oprac.: Tomasz Wróblewski
Automatyczna skrzynia biegów jest coraz częściej stosowana w samochodach osobowych. Jest to prosty w obsłudze mechanizm, choć wymaga pewnego doświadczenia, zwłaszcza w przypadku kierowców przyzwyczajonych do skrzyni manualnej. Przyjrzyjmy się budowie automatycznej skrzyni biegów i zobaczmy, w jaki sposób funkcjonuje.
Jak działa automatyczna skrzynia biegów?
Automat działa dzięki układom: elektronicznemu i elektrohydraulicznemu, które umożliwiają całkowicie automatyczną zmianę biegów. Automatyczna skrzynia przenosi moment obrotowy z silnika na koła napędowe pojazdu.
W klasycznym automacie sprzęgło hydrokinetyczne przenosi moment obrotowy pomiędzy wałem korbowym a skrzynią biegów. Następnie moc jest przenoszona na wał napędowy przez przekładnię planetarną. Umożliwia to obracanie się kół pojazdu, zapewniając ruch do przodu z różnymi przełożeniami wymaganymi dla różnych prędkości.
Automatyczna skrzynia biegów - oznaczenia
P, R, N i D to litery zapisane na dowolnej dźwigni automatycznej skrzyni biegów. Odpowiadają różnym trybom pracy. Oznaczenia pochodzą od słów z języka angielskiego. Fakt, że oznakowanie jest ujednolicone, również ułatwia produkcję pojazdów.
Litery przy drążku automatycznej skrzyni biegów oznaczają:
- P (Parking) - funkcja parkowania, która blokuje koła napędowe, ale nie zastępuje hamulca postojowego i nie jest z nim połączona. Tryb P stosuje się w momencie całkowitego zatrzymania pojazdu.
- R (Reverse) - bieg wsteczny. Można go używać tylko wtedy, gdy samochód całkowicie się zatrzymał. Służy do jazdy do tyłu.
- N (Neutral) - bieg jałowy, podobnie jak w manualnej skrzyni biegów.
- D (Drive) - tryb jazdy, używany do uruchamiania samochodu i jazdy do przodu. Umożliwia korzystanie ze wszystkich biegów z wyjątkiem biegu wstecznego.
Ponadto istnieje kilka trybów dodatkowych, których obecność lub jej brak zależy już od producenta:
- S (Sport) - oferuje zmianę biegów przy wyższych obrotach silnika i powoduje, że jazda staje się bardziej agresywna.
- W (Winter) - po aktywacji umożliwia ruszanie na drugim biegu. Przydatne podczas ruszania na śliskiej nawierzchni.
- M (Manual) - pozwala na manualne wybieranie biegów (samą dźwignią, łopatkami przy kierownicy lub jednym i drugim). W większości aut nie jest to tryb w pełni niezależny i jeśli na przykład wkręcimy silnik na maksymalne obroty, to skrzynia wrzuci wyższe przełożenie bez naszej ingerencji
- B (Brake) - stosowany w samochodach elektrycznych i hybrydowych. Powoduje hamowanie silnikiem przy jednoczesnym ładowaniu akumulatorów.
- L (Low) - spotykana zwykle w skrzyniach bezstopniowych, w których wymusza stałe utrzymywanie wysokich obrotów - przydatne na przykład podczas jazdy w górzystym terenie, kiedy chcemy często hamować silnikiem.
Jak jeździć automatem?
Przyjrzyjmy się wskazówkom jak prawidłowo jeździć automatem:
- Pojazd musi zostać całkowicie zatrzymany, gdy położenie dźwigni zmiany biegów ma zostać zmienione z D na R. W przeciwnym razie skrzynia biegów, jak i inne ruchome części mogą ulec uszkodzeniu, ponieważ moment obrotowy zmienia się gwałtownie.
- Podczas parkowania pojazdu drążek zmiany biegów powinien znajdować się w położeniu P. Pojazd należy najpierw całkowicie zatrzymać przy użyciu pedała hamulca.
- Należy unikać przeciążania skrzyni biegów (gwałtowne przyspieszanie), gdy pojazd nie osiągnął temperatury roboczej. Jest to bardzo ważne dla prawidłowej pracy zarówno automatycznej skrzyni biegów, jak i silnika.
- Nie należy używać obu stóp do jednoczesnej obsługi pedałów hamulca i przyspieszenia. Lewa stopa pozostaje zawsze na podłodze.
Podczas odpalania silnika, dźwignia zmiany biegów skrzyni automatycznej znajduje się w położeniu P (Parking). Należy docisnąć pedał hamulca i uruchomić samochód przekręcając kluczyk lub naciskając przycisk start.
Następnie nadal trzymając stopę na hamulcu, zwolnić blokadę przyciskiem na dźwigni zmiany biegów (niektóre, szczególnie nowsze konstrukcje, już go nie mają) i przesunąć drążek do pozycji D (Drive), aby jechać do przodu lub R (Reverse), aby jechać do tyłu.
Po zdjęciu stopy z pedału hamowania pojazd powinien powoli ruszyć. Po zakończeniu podróży i zatrzymaniu pojazdu należy postawić stopę na pedale hamulca. Następnie przesunąć dźwignię w położenie P (Parking) i wyłączyć zapłon.
Rodzaje automatycznej skrzyni biegów
Istnieją cztery główne kategorie automatycznych skrzyń biegów:
- automatyczna skrzynia biegów wyposażona w sprzęgło hydrokinetyczne,
- skrzynia biegów z podwójnym sprzęgłem,
- skrzynia bezstopniowa (CVT)
- skrzynia biegów półautomatyczna.
Automatyczna skrzynia biegów wyposażona w sprzęgło hydrokinetyczne
To najstarszy i najbardziej uniwersalny system automatycznej skrzyni biegów. Do jego zalet należą zdolność do przenoszenia dużego momentu obrotowego oraz wysoki komfort pracy. Składa się ze sprzęgła hydrokinetycznego oraz przekładni planetarnych.
Skrzynia biegów z podwójnym sprzęgłem
Łącząc automatyczną i manualną skrzynię biegów, dwusprzęgłowa skrzynia biegów nie ma przekładni hydrokinetycznej. Zamiast tego wykorzystuje dwa oddzielne wały z osobnymi sprzęgłami do zmiany biegów. Jeden do biegów nieparzystych, a drugi do biegów parzystych. Niestety wadą tego rozwiązania jest występujące szarpanie podczas zmiany biegów.
Skrzynia bezstopniowa (CVT)
Skrzynie biegów CVT działają na zasadzie przekładni bezstopniowej. Najprostsze formy przekładni CVT zawierają dwa koła pasowe. Pierwsze koło pasowe jest tym, które odbiera moment obrotowy z wału korbowego. Ruch jest przekazywany za pośrednictwem paska na drugie koło, które z kolei przenosi go do mechanizmu różnicowego. Każde koło pasowe składa się z dwóch stożków, pomiędzy którymi przechodzi łączący je pas. Koła oddalają się lub zbliżają do siebie. Pracą układu zarządza sterownik skrzyni, który bierze pod uwagę: obciążenie zespołu napędowego, prędkość jazdy, położenie pedału przyspieszenia.
Skrzynia biegów półautomatyczna (sekwencyjna)
Zmiana biegów wykonywana jest poprzez przesunięcie drążka (analogicznie jak w skrzyni manualnej) lub odpowiednich łopatek przy kierownicy. Umożliwia zmianę przełożenia na następny niższy lub następny wyższy bieg. Pozwala na zmianę wyłącznie o jeden bieg przy jednym manewrze. Zaletą skrzyni półautomatycznej jest szybkie tempo działania. Do jej wad zalicza się hałas podczas pracy oraz szarpnięcia przy zmianie biegów.
***
