Alfabet olejowy
Olej silnikowy wydaję się nieskomplikowanym produktem. W rzeczywistości powinien być użytkowany ze znajomością pewnych pojęć.
B jak bagnet
Urządzenie do pomiaru poziomu oleju silnikowego. Na końcu bagnetu znajdują się dwa znaczniki określające stan minimalny i maksymalny. W większości aut odpowiada to ok. 1 litrowi oleju. Pomiar należy wykonać co najmniej kilka minut po wyłączeniu silnika, na poziomej nawierzchni. Ślad po oleju musi znajdować się między znacznikami.
C jak ciśnienie
Olej musi docierać do poszczególnych części silnika pod odpowiednio wysokim ciśnieniem, osiąganym tuż po rozruchu. Tylko wtedy będzie mógł chronić współpracujące elementy przed nadmiernym zużyciem.
D jak dolewka
Braki oleju trzeba natychmiast uzupełnić, najbezpieczniej takim samym środkiem, jaki już znajduje się w silniku. W sytuacjach awaryjnych lepiej jednak dolać jakikolwiek olej, niż żaden! Środki smarne znanych producentów przechodzą testy mieszalności, a po dolewce w silniku ciągle będzie krążył olej zapewniający podstawową ochronę.
D jak dodatki
Dolewanie dodatków uszlachetniających jest niepotrzebne. Wszelkie konieczne składniki znajdują się w gotowych olejach. Dodawanie jakiegokolwiek innego składnika chemicznego może tylko pogorszyć ogólne parametry oleju. Szkody wywołane dodatkami nie są objęte gwarancją.
F jak filtr
Krążący w układzie olej zbiera zanieczyszczenia zewnętrzne oraz tworzące się w związku z pracą silnika. Zostają one wychwycone i osadzają się na filtrze. Z czasem ogranicza to przepływ oleju, dlatego wymiana filtra powinna towarzyszyć każdej wymianie oleju.
I jak ilość
Ilość oleju ściśle zależy od rodzaju silnika. Do "Malucha" wystarczało 2,5 litra, pojemność układu smarowania np. w Porsche 911 sięga 9 litrów. Zazwyczaj są to wielkości rzędu 4-5 litrów. Przed wymianą oleju we własnym zakresie można to sprawdzić np. na stronach internetowych producentów olejów lub w instrukcji obsługi auta.
K jak kontrolka
Czerwona kontrolka ciśnienia oleju to jedna z najważniejszych lampek w zestawie zegarów. Po uruchomieniu silnika powinna zgasnąć. W przeciwnym razie należy natychmiast wyłączyć silnik, a następnie sprawdzić poziom oleju. Gdy jest w porządku, usterka tkwi w układzie smarowania. Lampka ciśnienia nie pełni roli sygnalizacji poziomu oleju.
M jak mineralny
Oleje silnikowe zawierają do 85 proc. tzw. oleju bazowego. Gdy pochodzi on z oleju mineralnego, czyli powstał w wyniku procesu przerobu ropy naftowej wydobytej z ziemi, mówimy o mineralnym oleju silnikowym. Oleje mineralne należą do najtańszych, przystosowane są zwykle do stosowania w silnikach starszych generacji.
N jak niedobór
Nawet w pełni sprawny silnik w czasie pracy zużywa olej - niektórzy producenci dopuszczają nawet ubytek 1 l/1000 km. W okresie między wymianami ilość oleju może więc spaść poniżej dopuszczalnego poziomu. Zwiększa to ryzyko zakłóceń w dopływie oleju do pompy, co skutkuje przerwami w smarowaniu. Nawet krótkotrwałe zerwanie tzw. filmu olejowego grozi uszkodzeniem współpracujących elementów.
N jak nadmiar
Nadmiar oleju jest szkodliwy. Może prowadzić do wycieków czy spalania w cylindrze, grożącego uszkodzeniem katalizatora. Oznaką awarii jest także przyrastanie poziomu oleju - świadczy to o jego rozrzedzaniu np. przez niespalone paliwo lub płyn chłodzący. Przyczynę wzrostu poziomu oleju należy ustalić jak najszybciej, taki olej "z domieszkami" traci swoje właściwości.
O jak oszczędność
Jeśli planujemy pojeździć samochodem przez dłuższy okres, nie opłaca się opóźniać terminów wymiany oleju - to najkrótsza droga do zmniejszenia trwałości silnika. Długoterminowo przyniesie to więcej szkód niż korzyści. Można za to oszczędzić pieniądze wybierając najtańszy olej spełniający wymagania - normę jakości, lepkość czy odpowiednie dopuszczenia. Jeśli jest on produkowany przez znanego producenta (a nie anonimową firmę, która oferuje produkty np. w supermarketach), można mieć pewność, że zapewni wystarczającą ochronę. Markowe produkty muszą spełniać wymagania takich samych norm.
P jak półsyntetyk
Olej silnikowy składa się zwykle z kilku różnych olejów bazowych, różniących się właściwościami. Dzięki temu ostatecznemu produktowi można nadać pożądane właściwości. W olejach półsyntetycznych bazę stanowią zarówno oleje mineralne jak i syntetyczne. W wyniku tego półsyntetyki charakteryzują się właściwościami pośrednimi pomiędzy olejami syntentycznymi i mineralnymi. Także ceny takich produktów są pośrednie.
P jak producent
Choć bardzo często słyszymy o "zalecanych olejach" do konkretnego samochodu, w zdecydowanej większości przypadków marka producenta nie odgrywa większej roli. Wystarczy dopilnować zgodności z wymaganymi przez producenta silnika normami jakościowymi i lepkościowymi, ewentualnie tzw. dopuszczeń, oznaczonych specyficznymi kodami.
R jak rola
Podstawowym zadaniem oleju jest rozdzielenie warstwą tzw. filmu olejowego współpracujących powierzchni, co ogranicza zużycie wywołane tarciem. Olej odprowadza też ciepło z nagrzanych części silnika, chroni elementy przed korozją wywołaną przez produkty spalania, utrzymuje silnik w czystości a także uszczelnia komorę spalania. Olej traktowany jest jako jedna z części silnika, która musi być ściśle dopasowana do pozostałych. Z uwagi na to, jego parametry są określane już na etapie projektowania silnika.
S jak syntetyk
Najbardziej zaawansowany technologicznie typ olejów silnikowych. W tym przypadku olej bazowy wytwarzany jest na drodze chemicznej. Pozwala to na bardziej precyzyjne "zaplanowanie" jego właściwości. Największą zaletą olejów syntetycznych jest większa stabilność parametrów, co opóźnia starzenie i umożliwia wydłużenie okresów między wymianami. Syntetyki mają także lepsze własności w skrajnych temperaturach i dobre własności myjące. Są oczywiście najdroższe, ale w przypadku najbardziej zaawansowanych technicznie aut tylko one pozwalają na spełnienie wymogów producenta.
T jak temperatura
Wraz ze spadkiem temperatury zewnętrznej maleje płynność oleju. To znacznie utrudnia dotarcie do wszystkich zakamarków silnika, a przez to wydłuża czas pracy silnika przy niedostatecznym smarowaniu. Rozruch na zimno powoduje większe zużycie silnika niż kilkaset kilometrów jazdy rozgrzanym autem - tuż po uruchomieniu należy więc unikać forsownej jazdy. Jednocześnie olej pozostaje w kontakcie z najbardziej gorącymi elementami silnika, co tylko zwiększa obciążenia termiczne, jakim jest poddawany. Oleje syntetyczne są bardziej odporne na skrajności.
T jak terminy
Każdy producent samochodu podaje termin, w jakim należy wymienić olej silnikowy na nowy. Może to być ustalony przebieg, zwykle ograniczony też ramami czasowymi (np. 15 000 km lub co rok). W niektórych autach termin wymiany określa komputer auta, określając warunki eksploatacji, np. liczbę rozruchów czy prędkość jazdy. Najbardziej zaawansowane czujniki określają stopień zużycia oleju, badając ilość zanieczyszczeń.
T jak trwałość
W przypadku przechowywania oleju silnikowego w fabrycznie zamkniętym opakowaniu, w suchym i stosunkowo chłodnym pomieszczeniu, można go spokojnie przechowywać przez pięć lat. Po otwarciu opakowania, czas przechowywania nie powinien być dłuższy od przeciętnego okresu między wymianami, czyli około roku.
U jak utylizacja
Po samodzielnej wymianie zostajemy z kilkoma litrami przepracowanego oleju. Pod żadnym pozorem nie wolno go wylewać w przypadkowych miejscach, gdyż powoduje to skażenie znacznego obszaru. Nie powinno być za to żadnego problemu z oddaniem zużytego oleju do warsztatu czy ASO.
W jak wymiana
Wymiana oleju silnikowego nie wymaga specjalnych umiejętności ani narzędzi, ale jest dość "brudną" czynnością, w dodatku coś trzeba później zrobić z olejem zużytym. Lepiej więc wymianę zlecić specjalistom, tym bardziej, że usługa wymiany oferowana jest zwykle przy zakupie oleju bezpłatnie.
Z jak zużycie
Olej pracujący w silniku poddawany jest naturalnemu zużyciu. Wraz z przebytymi kilometrami zmienia się także kolor oleju i jest to zupełnie normalne. Czarna barwa jest efektem pojawienia się sadzy towarzyszącej spalaniu się oleju napędowego lub produktów rozkładu benzyny. Kolor nie przesądza więc o konieczności wymiany oleju.
Bartosz Zienkiewicz
