Zakaz jazdy samochodem w niedzielę. Nowy pomysł na redukcję emisji spalin

W kontekście kryzysu energetycznego spowodowanego inwazją Rosji na Ukrainę oraz polityki klimatycznej mającej na celu redukcję emisji gazów cieplarnianych, Międzynarodowa Agencja Energetyczna przedstawiła plan zmniejszenia zużycia ropy naftowej i dekarbonizacji sektora transportowego. Proponowany projekt składa się m.in. z 10 scenariuszy mogących przyczynić się do zmniejszenia uzależnienia światowych gospodarek od ropy, a tym samym zwiększenia swojego bezpieczeństwa energetycznego i poprawienia jakości powietrza.

10 punktowy plan zmniejszenia zużycia ropy naftowej zakłada:

Szansom i zagrożeniom płynącym z wdrożenia powyższych zaleceń i możliwości ich implementacji w Polsce, przyjrzała się fundacja WiseEuropa. W swoim raporcie "Noga z gazu" firma analityczna zaznaczyła, że dokument ten nie jest wiążący dla państwa polskiego i ma jedynie charakter zalecenia. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na fakt, że rodzima produkcja ropy naftowej w Polsce jest znikoma, a wdrożenie niektórych z postulatów może okazać się szczególnie trudne lub wręcz niemożliwe z racji na brak społecznej akceptacji dla takich działań. Nie oznacza to jednak, że wszystkie z propozycji nie mają żadnego sensu.

Przykładem może być ograniczenia prędkości na autostradach. W analizie tego podpunktu eksperci WiseEuropa zwrócili uwagę, że rozwiązanie to jest od dawna stosowane w wielu krajach i ma na celu przede wszystkim poprawę bezpieczeństwa. Ponadto ograniczenia prędkości mogą przynieść dodatkowe korzyści w postaci zmniejszenia zużycia paliwa lub energii elektrycznej przez pojazdy, a w konsekwencji obniżenie emisji zanieczyszczeń pochodzących z transportu.

Obecnie niektóre kraje, np. Austria, stosują tymczasowe ograniczenia prędkości na autostradach (np. w określonych godzinach, wyświetlając ograniczenia prędkości na znakach zmiennych treści) w celu zarządzania płynnością ruchu, zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza i zwiększenia bezpieczeństwa na drogach.

---

Analitycy zwracają jednak uwagę, że niektórzy kierowcy mogą odczuwać wzrost poziomu frustracji w związku z ograniczeniem prędkości, co może skutkować wzrostem agresywnych zachowań za kierownicą i podejmowaniem niebezpiecznych manewrów.

O wiele większe emocje wzbudza zapis dotyczący ograniczenia ruchu samochodowego w niedzielę. Chociaż założenia wskazują, że ograniczenie miałoby dotyczyć głównie centrum miasta, w rzeczywistości wdrożenie go w naszym kraju wymagałoby odpowiednich zmian w prawie. Jak wskazują eksperci - wiele z polskich miast wciąż posiada trasy tranzytowe w granicach centrum (np. warszawska Wisłostrada). Wyłączenie ich z ruchu, nawet tylko na jeden dzień w tygodniu, byłoby niezmiernie trudne, a tym samym korzyści związane z wprowadzeniem zalecenia ograniczone. Co więcej, wprowadzenie takich ograniczeń mogłoby rodzić oskarżenia o nieprzestrzeganie prawa do swobodnego przemieszczania się.

Warto zwrócić uwagę, że wprowadzenie niedzieli bez samochodów jest zaleceniem, którego wdrożenie w pojedynczych miastach przyniosłoby relatywnie niskie korzyści związane ze zmniejszeniem konsumpcji ropy naftowej w skali całego kraju, z racji tego powinno być rozważane raczej jako suplementarne, a nie podstawowe działanie.

---

Kolejną metodą wskazywaną przez MAE jako narzędzie redukcji konsumpcji ropy naftowej jest naprzemienny dostęp do sieci drogowej dla aut prywatnych o parzystym i nieparzystym numerze rejestracyjnym. Według MAE, wdrożenie tego zalecenia przez dwa dni w tygodniu mogłoby pomóc w oszczędności 210 tys. baryłek ropy dziennie.

Jak się jednak okazuje, także i tu analitycy nie wróżą szansy na sukces. Jak wskazują w swoim raporcie - posiadanie samochodu w wielu kulturach wiąże się ze statusem społecznym, a poruszanie się prywatnym samochodem kojarzone bywa z komfortem, z którego część osób może nie chcieć rezygnować. Jednocześnie wprowadzenie zalecenia może prowadzić do odmiennych od założonych rezultatów. Ograniczenie możliwości poruszania się pojazdami w wybrane dni na podstawie tablic rejestracyjnych może skłonić zamożniejsze gospodarstwa domowe posiadające więcej niż jeden samochód do omijania zakazu, a nawet do zakupu dodatkowych pojazdów w celu ominięcia zakazu.

W teorii omawiane rozwiązanie mogłoby mieć zasięg ogólnopolski. W praktyce jednak jego wdrożenie powinno być ograniczone do ośrodków miejskich bądź jednostek terytorialnych o dobrze rozwiniętym systemie transportu systemu zbiorowego. W przeciwnym razie mogłoby to przyczynić się do pogłębienia zjawiska wykluczenia transportowego.

---

W podsumowaniu swojego raportu analitycy WiseEuropa zauważają, że zalecenia MAE są na chwilę obecną ciekawym ćwiczeniem intelektualnym, które można przeprowadzić w kontekście większych wyzwań Polski związanej z dekarbonizacją sektora transportu. Warto mieć jednak na uwadze, że nie są one obowiązkowe ani wiążące dla naszego kraju. Wciąż największym wyzwaniem pozostaje przekonanie niektórych grup społecznych i podmiotów gospodarczych niechętnych zmianie status quo, którym regulacje mogą kojarzyć się z "utrudnianiem życia".

Czy pojedynczy człowiek może chcieć poświęcić część swojego dobrostanu na rzecz dość abstrakcyjnego z punktu widzenia jednostki celowi ograniczenia zużycia ropy naftowej?

---