Płyny w samochodzie
W „krwiobiegu” samochodu krąży sporo płynów, którym należy się odpowiednia uwaga. Niedobór lub zużycie któregokolwiek z nich wcześniej czy później kończy się awarią.
Przywykliśmy ograniczać swoją obsługę auta do okresowej wymiany oleju silnikowego i filtrów. Często zapominamy jednak o płynach eksploatacyjnych. Ponieważ ich uzupełnianie czy nawet wymiana jest zawsze znacznie tańsza niż naprawa usterek, zachęcamy do wyrobienia sobie nawyku dbałości o chemię w samochodzie. Poza olejem skrzyni biegów, do sprawdzenia stanu którego trzeba wejść pod pojazd, poziom wszystkich pozostałych płynów eksploatacyjnych możemy skontrolować we własnym zakresie.
Pamiętajmy, że w przypadku wszystkich płynów najważniejszą wykładnią jest instrukcja obsługi samochodu, w której zawarte są zalecenia dotyczące terminów wymiany i rodzajów preparatów, jakie należy zastosować.
Olej silnikowy
Co ile wymieniać?
Producenci: typowy przebieg do wymiany zakładany przez producentów aut to obecnie 15-20 tys. km lub 1 rok. Niektóre samochody korzystające z oleju typu "long life" mogą na nim jeździć nawet 30 tys. km.
Praktyka: jeżeli poruszamy się głównie po mieście, na krótkich dystansach, to uzasadnione jest skrócenie przebiegów pomiędzy wymianami oleju np. z 15 tys. do 12 tys. km czy z roku do 9 miesięcy.
Objawy zużycia i niedoboru
Zużyty olej jest zwykle czarny i może mieć dość gęstą konsystencję. Zdarza się jednak, że jest zbyt rzadki, bo dostaje się do niego paliwo. W niektórych silnikach z hydrauliczną regulacją luzów zaworowych objawem niedoboru oleju jest wyraźne stukanie zaworów podczas pracy rozgrzanej jednostki napędowej na biegu jałowym. Najlepiej jest oceniać kondycję oleju po przebiegu.
Jeżeli nie wymieniamy na czas...
Wraz z pokonywanymi kilometrami olej zmienia lepkość. Może też dostawać się do niego paliwo. Jednocześnie w silniku tworzy się szlam, który przyspiesza degradację jednostki napędowej.
Możliwość mieszania
Oleje silnikowe są ze sobą mieszalne, także syntetyczne z mineralnymi. W razie konieczności można więc dolać każdy rodzaj oleju. Docelowo należy trzymać się wskazań producenta auta.
Jak się wymienia?
Rozgrzany olej albo spuszcza się przez korek w misce olejowej, albo odsysa specjalnym urządzeniem.
Płyn chłodniczy
Co ile wymieniać?
Producenci: część producentów aut zaleca wymianę płynu chłodniczego co 2-4 lata, inni nie wspominają o tym w instrukcji obsługi w ogóle.
Praktyka: zdaniem mechaników wymiana płynu chłodniczego powinna być przeprowadzana nie rzadziej niż co 5 lat.
Objawy zużycia i niedoboru
Bez przyrządów możemy wykryć tylko zbyt niski poziom płynu. Zwykle jego ilość sprawdzamy między znakami minimum a maksimum na zbiorniczku wyrównawczym (zimny silnik). Możemy też kupić przyrząd, który pozwoli ocenić temperaturę zamarzania płynu. Zbyt wysoka oznacza konieczność wymiany płynu.
Jeżeli nie wymieniamy na czas...
Płyn chłodniczy ma naturę lekko żrącą, którą neutralizują specjalne dodatki. W przepracowanym płynie mogą one być na tyle mało aktywne, że może się zacząć proces korozji elementów układu chłodzenia. Przepracowany płyn może też mieć na tyle wysoką temperaturę zamarzania, że zimą dojdzie do jego krzepnięcia (ryzyko pęknięcia silnika).
Możliwość mieszania
Dowolnie możemy mieszać ze sobą płyny tej samej marki. Nie jest natomiast zalecane mieszanie różnych płynów, nawet jeżeli mają tę samą bazę (np. glikol metylowy). Dodatki łagodzące jego naturę żrącą mogą się wzajemnie neutralizować.
Jak się wymienia?
Płyn spuszcza się z najniższego punktu układu chłodzenia. Po nalaniu nowego płynu układ należy odpowietrzyć zgodnie z instrukcją.
Płyn hamulcowy
Co ile wymieniać?
Producenci: zwykle producenci zalecają wymianę płynu co 2 lata.
Praktyka: warto trzymać się zaleceń producentów. Można też kupić tester, którym sprawdzimy zawartość wody w płynie hamulcowym. Jeżeli jest ona równa lub wyższa od 3 proc., to płyn kwalifikuje się do wymiany. Sprawdzajmy kondycję płynu co pół roku.
Objawy zużycia i niedoboru
Poziom płynu sprawdzamy na zbiorniczku. Powinien mieścić się między znakami min. i max. Pewną wskazówką może być kolor: zużyty płyn ciemnieje. W skrajnych przypadkach płyn zawierający zbyt dużo wody może się zagotować przy intensywnym hamowaniu, co odczujemy jako nagłe zmniejszenie skuteczności hamowania (pedał staje się "miękki").
Jeżeli nie wymieniamy na czas...
Stary płyn ma zbyt dużo wody, wobec czego spada jego temperatura wrzenia. To powoduje, iż łatwo może dojść do zagotowania płynu przy dłuższym i intensywnym hamowaniu i utrudnić zatrzymanie auta.
Możliwość mieszania
Dowolnie mieszamy płyny różnych producentów, dbając jedynie o to, by wskaźnik DOT był ten sam (np. DOT3, DOT4, DOT5.1).
Jak się wymienia?
Zwykle możliwa jest wymiana poprzez odessanie zawartości zbiorniczka, nalanie nowego płynu oraz odpowietrzanie układu dla każdego z kół.
Płyn wspomagania
Co ile wymieniać?
Producenci: w instrukcji obsługi samochodów często brakuje informacji o okresowej wymianie.
Praktyka: z uwagi na stosunkowo małe obciążenie płynu w układzie wspomagania kierownicy ograniczamy się jedynie do okresowej kontroli poziomu płynu. Jeśli jest go zbyt mało, konieczne jest uzupełnienie braków.
Objawy zużycia i niedoboru
Przy niedoborze może pojawić się charakterystyczne "charczenie" układu wspomagania, szczególnie przy mocno skręconych kołach.
Jeżeli nie wymieniamy na czas...
Zazwyczaj problemy pojawiają się, gdy niebezpiecznie spadnie poziom oleju i pompa wspomagania układu kierowniczego zacznie pracować na sucho. Wtedy może dojść nawet do jej zatarcia.
Możliwość mieszania
To producent określa, jaki płyn należy stosować. Często są to jednak zamiennie specjalny płyn do wspomagania lub olej do skrzyń automatycznych (ATF). Uzupełniając dobierajmy płyn po kolorze stosując mającytę samą barwę (olej ATF jest czerwony).
Jak się wymienia?
Napełnianie układu od nowa jest zwykle związane z wcześniejszym demontażem wspomagania i dlatego to zadanie przeprowadza mechanik. Po zalaniu świeżym płynem układu skręca się koła od oporu do oporu (przy pracującym silniku) i uzupełnia stan oleju.
Olej do skrzyni biegów
Co ile wymieniać?
Producenci: część producentów wyraźnie podaje terminy pomiędzy wymianami oleju w skrzyni biegów (np. co 5 lat), inni nie podają terminów w instrukcjach obsługi aut, a jedynie zalecają kontrolę poziomu oleju.
Praktyka: tam gdzie jest to zalecane, koniecznie wymieniajmy olej, gdyż inaczej może dojść do uszkodzenia skrzyni biegów. Generalnie prewencyjną wymianę oleju w skrzyni warto wykonywać co 5 lat.
Objawy zużycia i niedoboru
Utrudniona zmiana biegów lub głośna praca skrzyni to objawy nakazujące jak najszybszą kontrolę poziomu oleju. Bardzo często poważne awarie skrzyń biegów zaczynają się od - z pozoru - niewinnych wycieków oleju (np. w okolicach wybieraka) i pogorszenia smarowania skrzyni.
Jeżeli nie wymieniamy na czas...
Przy zbyt niskim poziomie wycierają się łożyska skrzyni i synchronizatory. Ich naprawa jest bardzo droga.
Możliwość mieszania
Wystarczy trzymać się zaleceń co do klasy lepkości oleju oraz jego bazy (syntetyczny lub nie) i można bez problemu mieszać oleje różnych producentów. Pamiętajmy, że synchronizatory mają nieco inną konstrukcję w zależności od tego, czy będą pracowały w oleju syntetycznym czy mineralnym.
Jak się wymienia?
Zazwyczaj w skrzyni są dwie śruby: jedna od spodu jest korkiem spustowym, druga natomiast jest z boku i służy do uzupełniania oleju "strzykawką" do chwili, aż olej zacznie wypływać.
Olej do automatu
Co ile wymieniać?
Producenci: zalecana częstotliwość wymiany oleju w skrzyni automatycznej jest różna: od 40 do 120 tys. km w zależności od marki i modelu.
Praktyka: wymieniajmy olej zgodnie z zaleceniami producenta. Częstszą wymianę stosuje się np. gdy autem holujemy przyczepę. Uwaga: w niektórych modelach przekładnia główna umieszczona w automacie ma własny olej, który wymienia się niezależnie od oleju skrzyni.
Objawy zużycia i niedoboru
Szarpanie przy zmianie biegów, niepoprawne redukcje biegów, hałasy dochodzące ze skrzyni.
Jeżeli nie wymieniamy na czas...
Może dojść do poważnego uszkodzenia wewnętrznych elementów skrzyni (koszt naprawy nawet 10 000 zł).
Możliwość mieszania
Kiedyś oleje do skrzyń o rożnych specyfikacjach mieszało się ze sobą. Obecnie z racji coraz większego wyrafinowania skrzyń nie zaleca się tego. Poszczególne generacje tego typu płynów przeznaczone są m.in. na różne przebiegi między wymianami itp. Tym samym możemy więc mieszać tylko płyny o takim samym oznaczeniu (Np. Dexron III Type F z takim samym).
Jak się wymienia?
Zależy to od typu skrzyni. Olej spuszcza się na ciepło i uzupełnia nowym np. przez otwór bagnetu lub specjalny wlew. Zawsze wymienia się filtr. Potem przechodzi się na postoju i pracującym silniku przez wszystkie tryby pracy (P, R, N, D) i uzupełnia olej. To raczej zadanie dla osoby, która się na tym zna.
Marcin Klonowski
