Podwyższona gotowość bojowa. Komu wojsko może teraz zabrać prywatne auto?
Podwyższono gotowość bojową jednostek wojskowych w Polsce w związku z wczorajszymi doniesieniami agencji AP, mówiącymi o rosyjskich rakietach w Polsce. Czy podwyższenie gotowości polskiego wojska ma wpływ na możliwości związane z rekwirowaniem prywatnych aut przez żołnierzy? Jak wyglądają przepisy w tej sprawie?
Opinia publiczna nie jest świadoma, że co roku - w ramach ćwiczeń - wojsko "mobilizuje" kilkaset prywatnych pojazdów. Ich limity określa publikowane corocznie rozporządzenie. Do niedawna podstawą prawną był tu Kodeks postępowania administracyjnego i Ustawa o powszechnym obowiązku obrony RP z 1967 roku (z późniejszymi zmianami). Ściślej - chodziło o art. 208. mówiący o obowiązku świadczeń rzeczowych nakładanych na obywateli "na cele przygotowania obronności Państwa".
Czy wojsko może zabrać prywatne auto
Tę sytuację zmieniła podpisana 18 marca przez prezydenta Ustawa o obronie Ojczyzny (przyjęta bez poprawek przez Senat), która - w zdecydowanej większości - weszła w życie w 30 dni od opublikowania. Czy oznacza to, że dotychczasowe zarządzenia, w tym Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2021 r. określających limity świadczeń rzeczowych na rzecz wojska, straciły moc?
Nie. Kwestie "rekwirowania" pojazdów na rzecz wojska w nowej Ustawie o obronie Ojczyzny reguluje art. 628, który otwiera drugi rozdział nowego aktu prawnego.
"Na urzędy i instytucje państwowe, przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne, a także osoby fizyczne może być nałożony obowiązek świadczeń rzeczowych, polegających na oddaniu do używania posiadanych nieruchomości i rzeczy ruchomych na cele przygotowania obrony państwa albo zwalczania klęsk żywiołowych, likwidacji ich skutków oraz zarządzania kryzysowego" - czytamy w art. 628.1
Co ciekawe, pkt 5. ppkt 9) precyzuje, że:
"Przedmiotem świadczeń rzeczowych nie mogą być pojazdy samochodowe niedopuszczone do ruchu po drogach publicznych oraz używane wyłącznie do przewozu wewnątrz zakładu, po przedstawieniu przez posiadacza odpowiednich dokumentów"
Oznacza to, że wojskowi nie mogą "zmobilizować" pojazdów, które nie są zarejestrowane lub... takich, którym policjanci zatrzymali dowód rejestracyjny. Przypominamy, że za jazdę takim pojazdem - w myśl nowego taryfikatora - grozi obecnie mandat w wysokości 1500 zł (z art. Art. 94. § 1 Prawa o ruchu drogowym).
W art. 821. Ustawy o obronie Ojczyzny czytamy, że dotychczasowe przepisy wykonawcze zachowują moc do dnia wejścia w życie nowych, nie dłużej jednak niż przez 18 miesięcy od dnia wejścia w życie samej ustawy. Wśród zastrzeżeń pojawiają się również przepisy wykonawcze wydawane na podstawie wspomnianego już art. 628. Oznacza to, że osoby, które otrzymały w tym roku pisma informujące o możliwości zajęcia ich pojazdów na cele wojskowe, muszą się do nich stosować.
Nie ma ich jednak dużo. Tegoroczne limity określono bowiem na:
- 716 pojazdów samochodowych,
- 140 przyczep,
- 35 maszyn.
Biorąc pod uwagę, że po naszych drogach porusza się grubo ponad 18 mln samych tylko samochodów osobowych, powyższe liczby śmiało uznać można za symboliczne.
Konfiskata auta przez wojsko - kto wydaje decyzję
Wojsko nie może zgodnie z prawem skonfiskować naszego pojazdu ot tak. W obowiązującej od marca ustawie precyzuje to art. 630.
Wójt (burmistrz, prezydent miasta), na wniosek organów i kierowników jednostek organizacyjnych, o których mowa w art. 620 ust. 1, wydaje decyzję administracyjną o przeznaczeniu nieruchomości lub rzeczy ruchomej na cele świadczeń rzeczowych, w tym planowanych do wykonania w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny
Warto zdawać sobie sprawę, że również w czasie mobilizacji lub wojny decyzję o nałożeniu obowiązku świadczeń osobistych lub rzeczowych (tej może zostać nadany rygor natychmiastowej wykonalności) nakładają wyłącznie wójt, burmistrz i prezydent miasta.
W żadnym przypadku - zgodnie z prawem - wojsko nie może więc zająć waszego pojazdu wyłącznie na podstawie decyzji dowódcy danego oddziału.
- Art. 633. 1. precyzuje, że: "Posiadacz przedmiotu świadczenia wezwany do wykonania świadczenia jest obowiązany oddać go do używania w stanie przydatnym do użytku wraz z dotyczącymi go dokumentami". Słowa "zdatny do użytku" w przypadku pojazdu rozumieć należy jako "z pełnym stanem płynów eksploatacyjnych".
- W pkt 4 czytamy, że: "Biorący jest obowiązany zwrócić posiadaczowi przedmiot świadczenia w stanie niepogorszonym".
- Pkt 5. wyjaśnia, że: "Biorący przedmiot świadczenia jest odpowiedzialny za szkody wynikłe z niezwrócenia go w terminie oraz z tytułu napraw wykonywanych po tym terminie wskutek uszkodzeń powstałych w czasie używania go przez biorącego".
- Art. 634.1 nowej ustawy mówi, że: "Za używanie przedmiotu świadczenia rzeczowego przysługuje jego posiadaczowi ryczałt w wysokości odpowiadającej szkodzie poniesionej wskutek jego dostarczenia oraz stawce jego amortyzacji".
Podwyższenie gotowości bojowej polskiego wojska nie ma wpływu na opisane wyżej przepisy.
