Podwyższona gotowość bojowa. Komu wojsko może teraz zabrać prywatne auto?

Opinia publiczna nie jest świadoma, że co roku - w ramach ćwiczeń - wojsko "mobilizuje" kilkaset prywatnych pojazdów. Ich limity określa publikowane corocznie rozporządzenie. Do niedawna podstawą prawną był tu Kodeks postępowania administracyjnego i Ustawa o powszechnym obowiązku obrony RP z 1967 roku (z późniejszymi zmianami). Ściślej - chodziło o art. 208. mówiący o obowiązku świadczeń rzeczowych nakładanych na obywateli "na cele przygotowania obronności Państwa".

Tę sytuację zmieniła podpisana 18 marca przez prezydenta Ustawa o obronie Ojczyzny (przyjęta bez poprawek przez Senat), która - w zdecydowanej większości - weszła w życie w 30 dni od opublikowania. Czy oznacza to, że dotychczasowe zarządzenia, w tym Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2021 r. określających limity świadczeń rzeczowych na rzecz wojska, straciły moc?

Nie. Kwestie "rekwirowania" pojazdów na rzecz wojska w nowej Ustawie o obronie Ojczyzny reguluje art. 628, który otwiera drugi rozdział nowego aktu prawnego.

Co ciekawe, pkt 5. ppkt 9) precyzuje, że:

Oznacza to, że wojskowi nie mogą "zmobilizować" pojazdów, które nie są zarejestrowane lub... takich, którym policjanci zatrzymali dowód rejestracyjny.  Przypominamy, że za jazdę takim pojazdem - w myśl nowego taryfikatora - grozi obecnie mandat w wysokości 1500 zł (z art. Art. 94. § 1 Prawa o ruchu drogowym).

W art. 821. Ustawy o obronie Ojczyzny czytamy, że dotychczasowe przepisy wykonawcze zachowują moc do dnia wejścia w życie nowych, nie dłużej jednak niż przez 18 miesięcy od dnia wejścia w życie samej ustawy. Wśród zastrzeżeń pojawiają się również przepisy wykonawcze wydawane na podstawie wspomnianego już art. 628. Oznacza to, że osoby, które otrzymały w tym roku pisma informujące o możliwości zajęcia ich pojazdów na cele wojskowe, muszą się do nich stosować.

Nie ma ich jednak dużo. Tegoroczne limity określono bowiem na:

• 716 pojazdów samochodowych,
• 140 przyczep,
• 35 maszyn.

Biorąc pod uwagę, że po naszych drogach porusza się grubo ponad 18 mln samych tylko samochodów osobowych, powyższe liczby śmiało uznać można za symboliczne.

Wojsko nie może zgodnie z prawem skonfiskować naszego pojazdu ot tak. W obowiązującej od marca ustawie precyzuje to art. 630.

Warto zdawać sobie sprawę, że również w czasie mobilizacji lub wojny decyzję o nałożeniu obowiązku świadczeń osobistych lub rzeczowych (tej może zostać nadany rygor natychmiastowej wykonalności) nakładają wyłącznie wójt, burmistrz i prezydent miasta.

W żadnym przypadku - zgodnie z prawem - wojsko nie może więc zająć waszego pojazdu wyłącznie na podstawie decyzji dowódcy danego oddziału.

• Art. 633. 1. precyzuje, że: "Posiadacz przedmiotu świadczenia wezwany do wykonania świadczenia jest obowiązany oddać go do używania w stanie przydatnym do użytku wraz z dotyczącymi go dokumentami". Słowa "zdatny do użytku" w przypadku pojazdu rozumieć należy jako "z pełnym stanem płynów eksploatacyjnych".
• W pkt 4 czytamy, że: "Biorący jest obowiązany zwrócić posiadaczowi przedmiot świadczenia w stanie niepogorszonym".
• Pkt 5. wyjaśnia, że: "Biorący przedmiot świadczenia jest odpowiedzialny za szkody wynikłe z niezwrócenia go w terminie oraz z tytułu napraw wykonywanych po tym terminie wskutek uszkodzeń powstałych w czasie używania go przez biorącego".
• Art. 634.1 nowej ustawy mówi, że: "Za używanie przedmiotu świadczenia rzeczowego przysługuje jego posiadaczowi ryczałt w wysokości odpowiadającej szkodzie poniesionej wskutek jego dostarczenia oraz stawce jego amortyzacji".

Podwyższenie gotowości bojowej polskiego wojska nie ma wpływu na opisane wyżej przepisy.