Pojazdy uprzywilejowane - co o nich mówią przepisy?
Każdego dnia na polskich drogach dochodzi do wypadków z udziałem pojazdów uprzywilejowanych. Które służby korzystać mogą z „uprzywilejowania” w ruchu drogowym i czy każdy samochód jadący „na sygnale” automatycznie musi być traktowany w taki sposób?
Zgodnie z Prawem o ruchu drogowym, by samochód czy motocykl wyczerpywał definicję "pojazdu uprzywilejowanego", musi on wysyłać sygnały świetlne w postaci niebieskich świateł błyskowych i jednocześnie(!) sygnały dźwiękowe o zmiennym tonie. Co więcej, dotyczy go również obowiązek jazdy z włączonymi światłami mijania lub drogowymi. Oznacza to, że wyłączenie świateł lub (stosowne nagminnie np. przez dawny BOR) sygnałów dźwiękowych sprawia, że - w świetle przepisów - nie mamy do czynienia z pojazdem uprzywilejowanym!
Uprzywilejowane mogą być nie tylko pojedyncze pojazdy, ale nawet całe kolumny. Wówczas kolumnę otwierać i zamykać muszą pojazdy uprzywilejowane (czyli spełniające warunki opisane powyżej) wysyłające dodatkowo - oprócz sygnału dźwiękowego i świetlnego niebieskiego - sygnały świetlne w postaci czerwonego światła błyskowego! W przypadku tak oznakowanej kolumny - w świetle prawa - za uprzywilejowane uznaje się wszystkie jej pojazdy, nawet jeśli nie wysyłają one żadnych sygnałów (np. jadąca w środku prezydencka limuzyna czy papamobile). Przepisy zabraniają innym uczestnikom ruchu wjeżdżania między znajdujące się w tak oznakowanej kolumnie pojazdy.
Nie oznacza to jednak, że każdy poruszający się na światłach pojazd wysyłający niebieskie sygnały świetlne i sygnały dźwiękowe o zmiennym tonie jest od razu pojazdem uprzywilejowanym. Polskie przepisy są w tej kwestii bardzo rygorystyczne.
Zgodnie z art. 53. 1. Prawa o ruchu drogowym pojazdem uprzywilejowanym w ruchu drogowym może być pojazd samochodowy:
1) jednostek ochrony przeciwpożarowej;
2) zespołu ratownictwa medycznego;
3) Policji;
4) jednostki ratownictwa chemicznego;
5) Straży Granicznej;
6) Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego;
7) Agencji Wywiadu;
7a) Centralnego Biura Antykorupcyjnego;
7b) Służby Kontrwywiadu Wojskowego;
7c) Służby Wywiadu Wojskowego;
8) Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej;
9) Służby Więziennej;
10) Służby Ochrony Państwa;
10a) (uchylony)
10b) (uchylony)
10c) straży gminnych (miejskich);
10d) podmiotów uprawnionych do wykonywania zadań z zakresu ratownictwa górskiego;
10e) Służby Parku Narodowego;
10f) podmiotów uprawnionych do wykonywania zadań z zakresu ratownictwa wodnego;
10g) Krajowej Administracji Skarbowej wykorzystywany przez Służbę Celno-Skarbową;
11) Inspekcji Transportu Drogowego;
12) jednostki niewymienionej w pkt 1-11, jeżeli jest używany w związku z ratowaniem życia lub zdrowia ludzkiego - na podstawie zezwolenia ministra właściwego do spraw wewnętrznych.
Idąc dalej - kierujący pojazdem uprzywilejowanym może, pod warunkiem zachowania szczególnej ostrożności, nie stosować się do przepisów o ruchu pojazdów, zatrzymaniu i postoju oraz do znaków i sygnałów drogowych tylko w razie, gdy:
1) uczestniczy:
a) w akcji związanej z ratowaniem życia, zdrowia ludzkiego lub mienia albo koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa lub porządku publicznego
b) w przejeździe kolumny pojazdów uprzywilejowanych, w wykonywaniu zadań związanych bezpośrednio z zapewnieniem bezpieczeństwa osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe
Nie może tego jednak robić nie upewniwszy się, czy inni uczestnicy ruchu dostrzegli go i zwolnili. Najlepszy przykład prawidłowego zachowania dają kierowcy karetek, którzy przejeżdżając przez skrzyżowanie na czerwonym świetle, często niemal się zatrzymują, by upewnić się, że zostali dostrzeżeni i pozostali użytkownicy zrobili im miejsce.
Kierowcy muszą jednak pamiętać, że uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze są zobowiązani ułatwić przejazd pojazdu uprzywilejowanego, w szczególności przez "niezwłoczne usunięcie się z jego drogi, a w razie potrzeby zatrzymanie się". Obowiązek ułatwienia przejazdu dotyczy także pieszych znajdujących się na drodze. Oznacza to, że stojący w korku kierowcy powinni rozjechać się na boki, wjechać na pas zieleni lub zjechać na pobocze, a pojazdy znajdujące się w ruchu powinny zmienić pas, tak żeby jak najszybciej przepuścić pojazd uprzywilejowany. Piesi natomiast powinni powstrzymać się od przejścia na drugą stronę ulicy, nawet jeżeli maja zielone światło lub już znajdują się na przejściu.
