Nysa

Firma ZSD Nysa zajmowała się od początku istnienia produkcją samochodów ciężarowych, furgonów, mikrobusów, sanitarek oraz chłodni. Auta te, doskonale zakorzenione w umysłach Polaków mieszkających w naszym kraju za czasów PRL-u, były odpowiedzią na zagraniczne auta różnego typu. Konkurowały zm.in.  Volkswagenem Typu 2 oraz Skodą 1203, a producent starał się wyprzedzić zagraniczną konkurencję pod względem liczby egzemplarzy sprzedanych w Polsce.

Firma wytwarzała samochody głównie w FSO – Fabryce Samochodów Osobowych – wyłącznie pod nazwą Nysa, a poszczególne modele różniły się liczbą określającą ich generację. Budowa zaczęła się od Nysy N57 do N63, po czym do oferty weszły Nysa 501, 521 oraz 522.

Samochody firmy ZSD Nysa były istotnym towarem eksportowym, a odbiorcami pojazdów tego koncernu okazały się Węgry, Czechosłowacja oraz ZSRR. Co ciekawe, auta trafiły także do dość egzotycznych krajów, w tym do Korei Północnej, Ghany, Kuby i Kambodży.

Historia firmy Nysa zaczyna się na dobre w 1952 roku, kiedy powstał ZBNS – Zakład Budowy Nadwozi Samochodowych. Początkowo służył on wyłącznie do produkcji aut Lublin oraz Star. Po pięciu latach ZBNS zlecił fabryce FSO stworzenie samochodu dostawczego. Pierwsze prototypy pojawiły się jeszcze tego samego roku (1957), a strzałem w dziesiątkę okazała się Nysa N57. Jej produkcja rozpoczęła się już w kolejnym roku.

W kolejnych latach projekt samochodu Nysa rozwijał się, a auto zyskiwało nowe rozwiązania technologiczne. Powstawały także kolejne nadwozia, które uzupełniały ofertę firmy ZSD. Pod maskę trafiały kolejne jednostki napędowe zgodne z ówczesnymi wymogami klientów. Przez kolejne ponad 25 lat do klientów trafiło łącznie 300 000 egzemplarzy nys, różniących się konstrukcją, przeznaczeniem oraz parametrami technicznymi.

Największy wzrost popytu nastąpił z początku lat 70. XX wieku, kiedy to eksport miał coraz większy wpływ na polski biznes i stał się główną przyczyną dynamicznego rozwoju firmy. Znaczny spadek odnotowano natomiast już w kolejnym dziesięcioleciu, kiedy to zapotrzebowanie na nysy drastycznie malało z roku na rok – z 18 000 aut rocznie w 1978 roku do 1 800 sztuk w 1993. Tak ogromny spadek musiał odbić się na kondycji finansowej firmy, która w efekcie wycofała auto z produkcji na początku 1994 roku. Tak zakończyła się historia tego modelu. Łącznie wyprodukowano niespełna 400 000 sztuk nys, z czego 200 000 zostało wyeksportowanych.

Klienci z Polski nie mieli żadnego problemu z zakupem samochodu firmy Nysa. Za sprawą dobrze rozwiniętej sieci dealerskiej oraz dużej dostępności warsztatów serwisowych zakup auta stawał się tylko formalnością. Duża dostępność pojazdów krajowych była zupełnym przeciwieństwem w stosunku do liczby aut sprowadzanych zza zachodniej granicy. Na te drugie trzeba było bardzo długo czekać.

Dużej popularności auta pomogło też mnóstwo dostępnych wariantów nadwozia, które różniły się pomiędzy sobą przede wszystkim konstrukcją. Dzięki temu krajowi przedsiębiorcy mogli z łatwością wybrać odpowiedni wariant i dostosować go do charakteru wykonywanej pracy.

Wszystkie samochody Nysa cieszyły się ogromną popularnością. Wynikała ona głównie z ich niskiej ceny oraz z dobrej jakości wykonania. Wszystko zaczęło się od N57 – pierwszej Nysy dostępnej w sprzedaży, wyposażonej w jednostkę napędową z Warszawy M20. Auto miało koła o średnicy 16 cali i bębnowe hamulce na przedniej i tylnej osi. Samochód miał stosunkowo niską masę własną, rzędu 1500 kg, jak i wysoką masę całkowitą – do 2300 kg.

Bardzo dużą popularnością cieszyła się rodzina Nysa 501, która odstawała od protoplasty (N63) pod wieloma względami. Największą różnicę stanowił przebieg samej produkcji, która spowodowała znaczne przyspieszenie procesu montażu przy zachowaniu takiej samej jakości. Wykorzystano przede wszystkim zgrzewanie, które zastąpiło spawanie, a także uruchomiono specjalną, unowocześnioną linię montażową. 

Samochody Nysa były bardzo popularne nie tylko wśród rodzimych przedsiębiorców, ale także wśród producentów filmowych. Auto wystąpiło w wielu produkcjach znanych z ekranów kinowych, w tym w filmie „Pogotowie przyjedzie” z 1981 roku. Załoga poruszała się w nim właśnie Nysą 522, czyli ostatnią generacją tego popularnego auta. Pojazd wykorzystano również w „Dwóch Panach N” ze Stanisławem Mikulskim.

Mimo że ZSD Nysa nie miała żadnego związku ze sportem, w końcu to auto stricte praktyczne, to ma za sobą długą na ponad 18 000 km trasę w Himalaje. Samochód tej marki okazał się stosunkowo bezawaryjny i pokonał ją bez większych usterek.