Wojsko rekwiruje samochody. Co robić, gdy też dostaniesz wezwanie?

W internecie pojawiły się zdjęcia pism, jakie w ostatnim czasie dostali właściciele kilkuset samochodów. Uspokajamy - wbrew temu, co wyczytać można w niektórych mediach - nie jest to wcale efekt wydarzeń na granicy z Białorusią i zaogniającej się sytuacji na linii Ukraina-Rosja, lecz standardowe działanie służące przetestowaniu obowiązujących w wojsku procedur.

Opinia publiczna nie jest bowiem świadoma, że co roku - w ramach ćwiczeń - wojsko "mobilizuje" kilkaset prywatnych pojazdów. Ich limity określa - publikowane corocznie - rozporządzenie. Podstawami prawnymi są tu Kodeks postępowania administracyjnego i Ustawa o powszechnym obowiązku obrony RP z 1967 roku (z późniejszymi zmianami).

Jej art. 208 stanowi, że: 

Pewną nowością jest fakt, że wśród zainteresowanych prywatnymi pojazdami jednostek wskazywane są również te wchodzące w skład Wojsk Obrony Terytorialnej. Nie powinno to jednak budzić większych emocji - WOT jest przecież częścią sił zbrojnych RP.

Wspomniane rozporządzenie określa potrzeby "jednostek organizacyjnych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej związane z przeprowadzaniem ćwiczeń wojskowych, w tym organizowanych z zastosowaniem natychmiastowego stawiennictwa żołnierzy rezerwy i sprawdzaniem gotowości mobilizacyjnej oraz wykonujących zadania zwalczania klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków".

Oprócz właścicieli samochodów osobowych wezwań mogą się też spodziewać osoby będące w posiadaniu:

• nieruchomości,
• samochodów ciężarowych z zabudowami skrzyniowymi i specjalistycznymi,
• przyczep/naczep,
• sprzętu ciężkiego (np. budowlanego),
• motocykli.
  

Pamiętajmy, że w przypadku samochodów nie muszą to być wcale - kojarzące się z działaniami woskowymi - pickupy i terenówki. Chcąc przetestować procedury mobilizacyjne jednostek, wojskowi mogą też być zainteresowani chociażby minivanami czy autami typowo dostawczymi.

Jak czytamy w art. 61 par. 4 kodeksu postępowania administracyjnego, wojsko ma prawo "zmobilizować" nasze auto zarówno w czasie działań zbrojnych, jak i pokoju. W drugim przypadku chodzić może o zdarzenia losowe, jak np. zwalczanie skutków klęsk żywiołowych lub... rutynowe ćwiczenia mające na celu sprawdzenie gotowości bojowej jednostek.

Co wiąże się z decyzją o "przeznaczeniu" naszego mienia na rzecz "zabezpieczenia etatowych potrzeb mobilizacyjnych jednostki wojskowej"? Zobowiązuje ona właściciela do utrzymywania swojego pojazdu "w należytym stanie technicznym" oraz - uwaga - udostępniania go na żądanie wojskowym (nawet trzy razy do roku!) w celu:     

• "sprawdzenia gotowości mobilizacyjnej Sił Zbrojnych" (na maksymalnie 48 godzin),
• "w związku z ćwiczeniami wojskowymi lub ćwiczeniami w jednostkach przewidzianych do militaryzacji" (na okres nie dłuższy niż 7 dni)
  
• "w związku z ćwiczeniami w obronie cywilnej lub ćwiczeniami praktycznymi w zakresie powszechnej samoobrony" (na 24 godziny).
  

Wymienionych ograniczeń czasowych "nie stosuje się do używania nieruchomości i rzeczy ruchomych udostępnionych w celu zwalczania klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków." ,

Dobra wiadomość jest taka, że otrzymanie zawiadomienia o wszczęciu postępowania w sprawie "zmilitaryzowania" naszego auta nie oznacza jeszcze, że wojsko faktycznie będzie chciało z niego skorzystać. Jak czytamy w piśmie - mamy 7 dni na to, by się od niego odwołać, a - ściślej - przysługuje nam prawo "wypowiedzenia się, co do zgłoszonych żądań w terminie do 7 dni". 

W przypadku "ogłoszenia mobilizacji" (może być ogłoszone również w czasie pokoju, o czym poinformuje nas osobne pismo informujące o terminie i miejscu przekazania pojazdu) właściciel pojazdu musi stawić się we wskazanym miejscu i czasie, a sam pojazd powinien być "gotowy do natychmiastowego użytku". Oznacza to, że auto ma mieć pełny zbiornik paliwa i odpowiedni stan wszystkich płynów eksploatacyjnych.

Nasz pojazd jest wówczas udostępniany siłom zbrojnym w roli świadczenia rzeczowego. Właściciel pojazdu, wobec którego "wydano ostateczną decyzję administracyjną o przeznaczeniu (...) na cele świadczeń rzeczowych" jest zobowiązany - pod groźbą kary - do informowania wójta, burmistrza lub prezydenta miasta o swoim wyjeździe za granicę, zniszczeniu, kradzieży lub sprzedaży auta.

Na pocieszenie: za czas udostępnienia pojazdu do wykonywania "świadczeń rzeczowych" jego właścicielowi przysługuje zryczałtowane wynagrodzenie (z uwzględnieniem amortyzacji) oraz odszkodowanie za ewentualne straty. W przypadku samochodu osobowego o ładowności do 2 ton i silniku o pojemności powyżej 900 cm3 za każdą dobę "użyczenia" auta otrzymamy 156,8 zł, a za każdy przejechany pojazdem kilometr wojsko zapłaci właścicielowi 52 groszy.

***