Skrzynia biegów. Co się w niej psuje i jak uniknąć awarii?

Manualne skrzynie biegów mają wśród kierowców liczną rzeszę zwolenników, a jednym z powszechnych argumentów za takim wyborem jest większa niż w przypadku skrzyń automatycznych trwałość. Niestety awarie manualnych skrzyń biegów, za sprawą bardziej wysilonych silników i stosowania mniej trwałych elementów, zdarzają się coraz częściej. Usunięcie usterek jest kosztowne, dlatego przed zakupem używanego auta z tradycyjną skrzynią powinno się wnikliwie zweryfikować jej stan techniczny!

Ręczna skrzynia biegów jest złożonym, skomplikowanym technicznie, elementem. Co więcej, przenosi ogromne obciążenia i pracuje w bardzo trudnych warunkach (np. temperaturowych). Każda oznaka nieprawidłowego działania manualnej skrzyni powinna wzmóc naszą czujność, aby w porę zareagować i nie dopuścić do pogłębiania się skomplikowanych w usunięciu usterek.

Jest kilka podstawowych sygnałów, które mogą świadczyć o nieprawidłowym działaniu skrzyni manualnej. Pierwszym z nich jest "ciężka praca" czyli utrudnione przełączanie biegów.

Jeśli po uruchomieniu silnika i wciśnięciu pedału sprzęgła stwierdzimy wyczuwalny opór na drążku zmiany biegów, może to świadczyć o zużyciu oleju skrzyni biegów lub niskiego jego poziomu, co jest najczęstszą przyczyną takiego objawu. Niestety samodzielne sprawdzenie poziomu oleju w skrzyni manualnej nie jest prostą sprawą. Korki inspekcyjne zazwyczaj są trudno dostępne i jedyną pomocą może być wizyta w serwisie.

Przy pracującym silniku możemy również sprawdzić stan łożyska oporowego sprzęgła. Jeśli na biegu jałowym usłyszymy delikatne hałasy przypominające pisk, który przestaje być słyszalny po wciśnięciu pedału sprzęgła, możemy być niemal pewni, że powodem będzie właśnie zużyte łożysko oporowe.

Dużo o stanie przekładni powie nam również jazda próbna. Jeśli biegi same wypadają ze swojej pozycji (np. w czasie przyspieszania), możemy być pewni, że skrzynia wymaga gruntownego remontu. Przyczyną takiego stanu zazwyczaj jest wytarcie kół zębatych. Rzadziej winnymi mogą być zerwane poduszki silnika lub samej skrzyni, ale wówczas przyspieszaniu towarzyszą z reguły charakterystyczne, wyraźnie odczuwalne w kabinie i na lewarku zmiany biegów, wibracje.

Włączanie poszczególnych biegów nie powinno generować żadnych dźwięków przypominających metaliczne zgrzytanie, a jeśli tak się dzieje - powodem tego mogą być uszkodzone synchronizatory skrzyni lub też samo sprzęgło. Jego zużycie daje o sobie znać zwłaszcza przy wrzucaniu biegów pierwszego i wstecznego. Drążek zmiany biegów nie może być także luźny, bo jest to dość wyraźny sygnał wskazujący na zużycie wybieraków. 

Każdy hałas wydobywający się z manualnej skrzyni nie wróży nic dobrego i jeśli pojawia się w trakcie przyspieszania lub hamowania silnikiem, może być objawem zużycia któregoś z łożysk lub źle działającego układu różnicowego. Głośna praca skrzyni podczas zmiany biegów (np. stuki), to z kolei prawdopodobny sygnał o awarii dwumasowego koła zamachowego.

Różnorodne objawy źle działającej manualnej skrzyni biegów są dość oczywiste i stosunkowo łatwe do wychwycenia. Problem pojawia się jednak wtedy, gdy mamy postawić konkretną diagnozę, bo powodów danej usterki może być bardzo wiele.

Awarie skrzyń manualnych mogą wynikać zarówno z wad konstrukcyjnych lub też stosowania przez producentów gorszej jakości materiałów, ale także z niepoprawnej eksploatacji przez samych kierowców. Styl jazdy również ma niebagatelny wpływ na trwałość przekładni. Częstym błędem jest jazda na zbyt wolnych obrotach w stosunku do "wrzuconego" biegu. Wpisuje się w wprawdzie w ekodriving, ale znacznie obciąża zarówno skrzynię (łożyska, koła zębate) jak i cały silnik (panewki, wał korbowy) przyspieszając ich zużycie. Niektórzy kierowcy popełniają też błąd polegający na niepełnym wciskaniu sprzęgła i zbyt częstej jeździe na półsprzęgle.