Smarowanie jak krwiobieg
Zadaniem układu smarowania jest także chłodzenie współpracujących elementów jednostki i usuwanie powstających zanieczyszczeń oraz osadów poza silnik.
Ciśnienie oleju jest jednym z głównych parametrów pozwalających zdiagnozować stan silnika. W jednostkach bardzo zużytych i z wysokim przebiegiem ciśnienie oleju jest zazwyczaj niższe i przy rozruchu rozgrzanej jednostki napędowej wzrasta wolniej.
Ważne jest, aby sprawdzać ciśnienie właśnie wtedy, gdy silnik jest już rozgrzany, gdyż zimny olej jest bardziej gęsty, co może przekłamywać wskazania. Większość samochodów nie ma w zestawie wskaźników manometru ciśnienia oleju, stąd do diagnozy konieczne jest zastosowanie zewnętrznego ciśnieniomierza. To obowiązkowe wyposażenie każdego profesjonalnego warsztatu samochodowego.
Praktyka wykazuje, że jakość oleju ma kluczowy wpływ na trwałość silnika. W żadnym wypadku nie należy oszczędzać, wydłużając przebiegi pomiędzy wymianami oleju. Zwłaszcza wtedy, gdy samochód jest eksploatowany przeważnie w mieście, olej starzeje się szybciej.
Wysokich parametrów oleju wymagają silniki turbodoładowane. Sama turbina jest elementem silnie obciążonym termicznie. Przy silnikach tego typu pamiętajmy, by po dłuższej jeździe schłodzić jednostkę napędową, zanim ją wyłączymy. Inaczej rozgrzana do ogromnych temperatur turbosprężarka powoduje spalanie się oleju i powstawanie koksu, który zalepia obracające się elementy turbosprężarki. Zwykle taki jest właśnie początek procesu niszczenia turbosprężarki, co w turbodieslach zdarza się dość często.
Układ smarowania nie wymaga od nas szczególnej dbałości. Wystarczy tylko, jeżeli regularnie będziemy wymieniać olej oraz filtr, po nocy będziemy dawali silnikowi czas na rozgrzanie się (już w trakcie jazdy) oraz pozwalali mu się schłodzić po dłuższej pracy. To reguły, których przestrzeganie przedłuża życie całego silnika.
Lampka kontrolna ciśnienia oleju w starszych modelach włączała się tylko wtedy, gdy spadło ono poniżej minimum. Jednak w bardziej zaawansowanych technicznie autach lampka może podawać różne komunikaty. Świecący się na czerwono symbol oliwiarki oznacza spadek ciśnienia oleju. Czasami towarzyszy temu sygnał dźwiękowy. Wtedy należy bezwzględnie wyłączyć silnik. Symbol oliwiarki świecący się na żółto (lub pomarańczowo) może wskazywać na zbyt niski poziom oleju. Natychmiastowe wyłączanie silnika nie jest wtedy konieczne.
Olej smarujący silnik jest czerpany z miski olejowej [1] poprzez tak zwany smok [2]. Dalej rurką trafia do pompy olejowej [3] napędzanej bezpośrednio z wału silnika lub poprzez przekładnię (np. łańcuchową). Na wyjściu z pompy olejowej umieszczony jest zawór utrzymujący właściwe ciśnienie. Gdy wraz z obrotami rośnie ciśnienie oleju, jego nadmiar wraca z powrotem do miski olejowej. Olej pod ciśnieniem przepływa przez filtr [4] i dalej trafia do smarowanych elementów. Przede wszystkim są to panewki wału korbowego [5], na gładzie cylindrowe [6] oraz głowica. W głowicy smarowane są takie elementy, jak wałki rozrządu [7], popychacze [8] oraz prowadnice zaworowe [9]. W zależności od rozwiązania, czujnik ciśnienia oleju umieszczony jest przy pompie, lub bliżej głowicy. Stąd w jednych modelach lampka ciśnienia oleju gaśnie już przy kręceniu rozrusznikiem, a w innych (w pełni sprawnych) np. dieslach Opla, dopiero w chwilę po zapaleniu silnika.
Panewki
Są elementami łożyskującymi wał korbowy oraz korbowody. Ich praca możliwa jest dzięki istnieniu ciśnienia oleju, które nie dopuszcza do bezpośredniego kontaktu współpracujących elementów.
Awarie: zatarcie panewek to końcowy etap problemów ze smarowaniem. Poprzedza je zwykle wyraźny stuk.
Usuwanie usterki: remont kapitalny silnika.
Pompa olejowa
Zapewnia właściwe ciśnienie oleju w układzie smarowania.
Awarie: luzy na pompie powodują zmniejszenie ciśnienia smarowania. Objawem może być świecenie się kontrolki ciśnienia oleju na rozgrzanym silniku, podczas pracy na wolnych obrotach.
Usuwanie usterki: zwykle całą zużytą pompę olejową wymienia się nową.
Filtr oleju
Separuje zanieczyszczenia krążące w układzie smarowania.
Awarie: wraz z przebiegiem filtr ulega zabrudzeniu. Warto zwrócić uwagę na fakt, że czasami filtry różnią się nieznacznie w zależności od rocznika auta.
Usuwanie usterki: filtr bezwzględnie zastępuje się nowym przy wymianie oleju.
Miska olejowa
Jest zasobnikiem, z którego układ smarowania czerpie świeży olej.
Awarie: typowe dla tego elementu są uszkodzenia mechaniczne, powstałe w wyniku uderzenia o przeszkodę. Czasami pojawiają się przecieki z uszczelnienia między miską a silnikiem. Śruba spustowa oleju potrafi się zapiec
Usuwanie usterki: uszkodzoną miskę można spawać lub wymienić ją na nową. Wycieki usuwa się poprzez uszczelnienie.
Czujnik ciśnienia
Jest bardzo ważnym elementem monitorującym ciśnienie oleju w układzie.
Awarie: zepsuty czujnik może mieć zwarcie, co skutkuje ciągłym świeceniem się kontrolki ciśnienia. Silnika ze świecącą kontrolką nie wolno jednak używać (może to równie dobrze oznaczać poważną awarię silnika).
Usuwanie usterki: pompa olejowa wymiana czujnika na nowy.
Turbo
Turbosprężarka jest smarowana i chłodzona tym samym olejem co cały silnik.
Awarie: zużycie turbosprężarki powoduje przedostawanie się oleju do układów dolotowego i wydechowego.
Usuwanie usterki: zazwyczaj możliwa jest regeneracja turbosprężarki, w skrajnych przypadkach konieczna jest wymiana na nową.
Tekst: Marcin Klonowski, zdjęcia: archiwum
