Seniorzy poza kontrolą
W Polsce nikt nie kontroluje stanu zdrowia kierowców. Tymczasem starsze osoby prowadzące samochody coraz częściej powodują wypadki.
Co dziesiąty wypadek w Polsce powodują kierowcy po sześćdziesiątce. Tylko w ubiegłym roku z ich udziałem doszło do ponad 3,5 tys. zdarzeń. Według policyjnych statystyk, o ile liczba wypadków drogowych systematycznie spada, to z roku na rok rośnie liczba zdarzeń, których sprawcami są właśnie starsi kierowcy.
Kontrola teoretyczna
Tymczasem nikt nie interesuje się stanem zdrowia właścicieli praw jazdy (nie tylko seniorów), o ile nie są to kierowcy "zawodowi". Badanie lekarskie trzeba przejść jedynie przed otrzymaniem uprawnień. Jeśli jednak kierowca wymieni dokument na nowy (bo np. zgubił go czy zmienił adres zamieszkania), dostanie nowe prawo jazdy, którego ważność wynosi maksimum 15 lat. Po tym czasie trzeba będzie wyrobić nowy dokument, ale bez obowiązku przechodzenia kontrolnych badań lekarskich - wystarczy, że kierowca będzie w stanie przyjść do urzędu. Obecnie tylko starosta (jeśli ma uzasadnione podejrzenia co do stanu zdrowia) lub policjant mogą wysłać kierowcę na badania. Gdy taka osoba nie dostanie zaświadczania od lekarza, traci prawo jazdy.
"Jeśli policjant widzi, że starszy kierowca ma problemy z prowadzeniem pojazdu, może wystąpić z wnioskiem do starosty o ocenę stanu zdrowia kierującego" - mówi insp. Armand Konieczny z Biura Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji.
To jednak wcale nie oznacza, że kierowca na takie badania trafi. Świadczy o tym wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie. Zajął się on skargą starszego kierowcy, którego starosta wysłał na badania po tym, jak ten spowodował wypadek, do którego zdaniem śledczych przyczynił się stan zdrowia. Sędzia uznał, że same przypuszczenia to za mało - muszą być uzasadnione okoliczności świadczące o pogarszającym się stanie zdrowia. W praktyce każde skierowanie na badanie można podważyć.
Będzie gorzej
Starzenie się społeczeństwa jest szczególnie widoczne w Europie. Szacuje się, że w 2050 r. osoby w wieku 50 i więcej lat będą prawie połową ogółu populacji, a średnia życia wzrośnie nawet do 83 lat. Zdaniem Instytutu Transportu Samochodowego, w Polsce te procesy będą następowały jeszcze szybciej. Już teraz starszych osób za kółkiem przybywa w największym tempie. "Zmiany postępujące z wiekiem mogą nie mieć wpływu na codzienne życie, ale mają znaczenie dla kierowania pojazdem. Nawet niewielkie różnice w zakresie wzroku, słuchu, czasu reakcji i koncentracji uwagi mogą odegrać dużą rolę" - mówi Ida Leśniowska-Matusiak z Centrum Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego ITS.
Zagraniczne wzorce
Tymczasem za granicą dla starszych kierowców stosuje się obligatoryjne odnawianie prawa jazdy (np. w USA czy Portugalii). Z kolei np. w Niemczech i Holandii prowadzone są dobrowolne szkolenia przeznaczone dla starszych kierowców.
PROBLEMY STARSZYCH KIEROWCÓW PROWADZĄCE DO WYPADKÓW MAJĄ ZWIĄZEK PRZEDE WSZYSTKIM Z:
1. PODZIELNOŚCIĄ UWAGI
Udział starszych kierowców w większej liczbie wypadków w obrębie skrzyżowań wynika z trudności oceny pierwszeństwa przejazdu. Mogą oni w sposób niewystarczający reagować na ruch uliczny, szczególnie w sytuacjach złożonych. Mają również tendencję do większego znużenia oraz do mimowolnego przyspieszania podczas jazdy.
2. POSTRZEGANIEM
Wypadki śmiertelne z udziałem starszych kierowców wynikają z błędów w postrzeganiu i nieprawidłowej ocenie sytuacji, szczególnie pierwszeństwa przejazdu.
3. ZAWĘŻENIEM POLA WIDZENIA
Starsi kierowcy nie widzą pod tak szerokim kątem, jak osoby młodsze.
4. OCENĄ ODLEGŁOŚCI
To kolejny istotny problem, czyli prawidłowa ocena odległości i prędkości w przypadku zbliżającego się pojazdu.
5. CZASEM REAKCJI
Starsi kierowcy potrzebują 50 proc. więcej czasu na podjęcie decyzji i reakcję
Zgodnie z obowiązującymi przepisami do lekarza muszą się zgłosić:
- osoby, które chcą dostać prawo jazdy po raz pierwszy lub skończyła się im ważność badania;
- osoby ubiegające się o przywrócenie prawa jazdy cofniętego ze względu na stan zdrowia;
- osoby skierowane przez policję, jeżeli kierowały pojazdem w stanie nietrzeźwości lub po środkach odurzających;
- kierujący pojazdami skierowanymi decyzją starosty w przypadkach nasuwających zastrzeżenia co do stanu zdrowia;
- osoby niepełnosprawne skierowana decyzją starosty na podstawie zawiadomienia powiatowego lub wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności.
HOLANDIA
Holenderski dobrowolny program BROEM przeznaczony jest dla kierowców w wieku powyżej 50 lat. Obejmuje ocenę stylu prowadzenia auta, wzroku i czasu reakcji oraz kurs "odświeżający" wiedzę o zasadach drogowych. Uzupełnieniem zajęć jest podręcznik z informacjami o wpływie wieku na prowadzenie samochodu.
KANADA
W prowincji Ontario po ukończeniu 80. roku życia kierowca w celu przedłużenia prawa jazdy raz na 2 lata ma obowiązek poddać się badaniom wzroku i zdać egzamin teoretyczny. Egzamin praktyczny jest przeprowadzany, jeśli tylko zostaną stwierdzone problemy z prowadzeniem pojazdu.
NIEMCY
Niemiecki dobrowolny program edukacyjny dla seniorów składa się z czterech seminariów. Uczestnicy są zachęcani do oceny własnych zachowań i przyzwyczajeń jako kierowców.
PORTUGALIA
Już po osiągnięciu 30 lat kierowca musi wymieniać dokument co 10 lat. Po 60. roku życia robi to co 5 lat, a po 70. - co 2 lata. Do 50. roku życia, tak jak ma to mieć miejsce w Polsce, obowiązek ten ma charakter czysto administracyjny (tylko obowiązek wymiany dokumentu). Dopiero po osiągnięciu tego wieku kierowcy są poddawani ponownym badaniom lekarskim i psychologicznym.
STANY ZJEDNOCZONE
Istnieje obowiązek odnawiania prawa jazdy przez starszych kierowców. Procedura dotyczy osób (w zależności od stanu w jakim mieszkają) w wieku 65., 70. i więcej lat. Do kierowcy trafia kwestionariusz z prośbą o jego wypełnienie lub zaproszenie na rozmowę w celu uzyskania dodatkowych informacji. Potem zostaje podjęta decyzja o: przedłużeniu prawa jazdy lub wydaniu tymczasowego prawa jazdy, skierowaniu na egzamin teoretyczny (test pisemny) lub praktyczny (jazda z instruktorem po mieście). Możliwe są też ograniczenia, np. kierowanie samochodem wyłącznie w dzień czy z ograniczoną prędkością.
SZWECJA
W krajach skandynawskich prowadzone są dobrowolne szkolenia, np. kurs sprawnościowy dla kierowcy-seniora oraz wydawane są specjalne materiały edukacyjne dla starszych kierowców.
Sebastian Sulowski
