Rutynowa kontrola. Czy policjant ma prawo zatrzymać kierowcę bez powodu?

Ta kwestia często dzieli kierowców na dwa obozy. Według jednych policjant nie może zatrzymać pojazdu do kontroli jeśli nie ma konkretnego powodu. W domyśle chodzi o popełnienie wykroczenia lub przestępstwa lub uzasadnione podejrzenie popełnienia takiego wykroczenia. Według drugich policjanci mogą nas zatrzymać w każdej sytuacji, choćby do kontroli dokumentów. Nawet jeśli nie ma uzasadnionego podejrzenia popełnienia wykroczenia, powód zawsze się znajdzie, a policjant może go wymyślić na poczekaniu. Jak jest naprawdę?

Zasadniczo funkcjonariusze policji zatrzymując pojazd do kontroli muszą działać w granicach prawa i postępować według jego wytycznych. Zatrzymując kierowcę muszą podać powód kontroli, co teoretycznie daje rację tym, którzy mówią, że powód zatrzymania musi być uzasadniony. W rzeczywistości jednak nie musi dojść do wykroczenia lub nie musi zachodzić podejrzenie, aby powód do zatrzymania był wystarczający. Wytyczne co do kontroli drogowej możemy znaleźć w artykule 129 ustęp 2. Prawa o ruchu drogowym traktującym o uprawnieniach policjanta. Ustęp ten jest wyjątkowo obszerny, więc zamiast cytować go podamy najważniejsze wytyczne w nim zawarte:

• wylegitymowanie uczestnika ruchu
• wydawanie wiążących poleceń co do sposobu korzystania z drogi lub używania pojazdu
• ustalenie tożsamości kierującego
• sprawdzenie wymaganych dokumentów
• weryfikacja danych o pojeździe 
• weryfikacja danych o kierującym
• weryfikacja dokumentów upoważniających do użytkowania pojazdu
• kontrola stanu technicznego i wyposażenia obowiązkowego pojazdu
• sprawdzenie ładunku, wymiarów masy lub nacisku osi pojazdu
• kontrola prędkości
• odczyt wskazania drogomierza pojazdu
• kontrola stanu trzeźwości, o ile zachodzi uzasadnione podejrzenie, że kierujący może być pod wpływem alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu

Jeśli dokładnie przestudiujemy ten artykuł łatwo stwierdzić, że powodów do zatrzymania do kontroli policjant ma aż nadto i nie musi zachodzić podejrzenie popełnienia wykroczenia. Powodami mogą być choćby zamiar kontroli dokumentów, stanu technicznego lub obowiązkowego wyposażenia pojazdu i są one wystarczające aby policjant zgodnie z literą prawa zatrzymał nas do rutynowej kontroli, nawet jeśli powód, który podaje jest po prostu zmyślony. To zasadniczo potwierdza, że policja może zatrzymać nas do rutynowej kontroli - wystarczy, że jako powód podadzą jeden z powyższych.

Ważne jest jednak to, żeby policjant zachowywał się zgodnie z wytycznymi prawa w trakcie kontroli. Funkcjonariusz nie może ot tak zatrzymać nas i zażądać dokumentów lub rozpocząć kontrolę bez przeprowadzenia odpowiedniej procedury. Kiedy policjant zatrzymuje nas do kontroli powinien przedstawić się podając imię, nazwisko stopień i przynależność do jednostki, podać przyczynę zatrzymania do kontroli. Jeśli kierowca tego zażąda powinien okazać legitymację służbową w taki sposób, by kierowca mógł zweryfikować dane - imię, nazwisko i numer służbowy.

Pewne obowiązki podczas kontroli drogowej ma również kierowca zatrzymany do kontroli. Przede wszystkim powinien on wykonywać polecenia wydane przez policjanta. Po zatrzymaniu się do kontroli w wyznaczonym przez policjanta miejscu kierowca powinien pozostać w pojeździe i trzymać ręce na kierownicy. Kiedy policjant podejdzie do samochodu wystarczy otworzyć okno i słuchać poleceń policjanta. Pod żadnym pozorem nie powinniśmy wysiadać z pojazdu. To kwestia naszego bezpieczeństwa, bowiem jeśli wysiądziemy może dojść do niebezpiecznej sytuacji - możemy zostać potrąceni przez jadące drogą pojazdy.

Podczas kontroli jeśli mamy coś do powiedzenia warto zachować spokój i używać racjonalnych argumentów - wykłócanie się i nadmierne gestykulacje mogą być potraktowane jako utrudnianie pracy policjantom podczas kontroli, a za to grozi mandat w wysokości 500 zł. Jeśli policjant wyda takie polecenie, powinniśmy umożliwić mu kontrolę obowiązkowego wyposażenia lub identyfikację pojazdu (np. przez sprawdzenie numeru VIN samochodu).

Możemy zostać poproszeni o okazanie dokumentów w tym dowodu osobistego, jednak warto wiedzieć, że obecnie nie ma takiego obowiązku - nie musimy posiadać przy sobie dokumentów samochodu ani prawa jazdy, a okazanie dowodu jest nieobowiązkowe, jednak okazanie dokumentów może przyspieszyć kontrolę - policjantom będzie łatwiej zweryfikować nasze dane i dane pojazdu w systemie CEPiK. Jeśli policjanci będą chcieli ukarać nas mandatem za wykroczenie warto pamiętać, że przysługuje nam prawo odmowy przyjęcia mandatu jeśli nie zgadzamy się z powodem jego wystawienia. Wtedy sprawa trafi do sądu i tam zostanie rozstrzygnięta.