Pod ciśnieniem

Eksperci są zdania, że obciążenie psychiczne jest często większe, niż fizyczne. Szansę na sukces mają tylko ci, których psychika jest odpowiednio przygotowana.

Zwykło się mówić, że kierowcy Formuły 1 mają nerwy ze stali. W przedstartowej gorączce może się jednak okazać, że niektórzy nie są w stanie odpowiednio się skupić. Z medycznego punktu widzenia stojący na starcie kierowcy są w stanie wymagającym natychmiastowej pomocy.

Stres zamienia Formułę 1 w prawdziwe zawody na odporność i wytrzymałość. Tętno kierowców pokazuje, jak duże jest napięcie. W boksach, kiedy przygotowują się do wyścigu, ich serce bije z częstotliwością 60 uderzeń na minutę. Wystarczy wsiąść do kokpitu, by wzrosło do 90. Na okrążeniu rozgrzewkowym rośnie do 110 uderzeń. Odpowiednie przygotowanie psychiczne, wyciszenie zbędnych myśli i pełna koncentracja pozwala utrzymać tętno na poziomie 130 w momencie startu. Potem ciało bierze górę nad umysłem - w pierwszym zakręcie puls skacze do 180 uderzeń na minutę.

Austriak Josef Leberer, jeden z najbardziej doświadczonych trenerów w Formule 1, mówi: "W tej fazie wyścigu obciążenie psychiczne sięga zenitu".

Trudno się temu dziwić - jazda w grupie, wśród innych samochodów, wymaga maksymalnej koncentracji, zwłaszcza tuż po starcie. Kierowcy muszą uważać na manewry rywali: z przodu, z tyłu i po bokach. Próbują także poprawić swoją pozycję przed pierwszym zakrętem - to tutaj często decydują się losy wyścigu. Do tego dochodzi wysiłek fizyczny: samochód Formuły 1 przyspiesza w 3,7 sekundy od zera do 160 km/h, a przejechanie jednego kilometra ze startu zatrzymanego trwa 12 sekund - czyli pięć razy krócej, niż w przypadku samochodu cywilnego. Hamowanie ze 160 km/h do zera trwa dwie sekundy. W tym czasie przeciążenie sięga 4 g - innymi słowy, ciało kierowcy waży cztery razy więcej.

Kierowcy narażeni są na stres nie tylko podczas wyścigu. Odporność psychiczna i pełna koncentracja są niezbędne podczas całego weekendu. Ograniczenie liczby testów sprawia, że na znalezienie optymalnych ustawień czasu jest mało, a trzeba sobie radzić z każdymi warunkami na torze. Wyjątkową sytuacją są kwalifikacje, kiedy pozycja na starcie zależy od jednego mierzonego okrążenia, podczas którego każdy błąd może oznaczać koniec szans na zwycięstwo w niedzielę.

By wytrzymać obciążenia całego sezonu (osiemnastu wyścigów na pięciu kontynentach), kierowca Formuły 1 musi regularnie ćwiczyć, pod okiem profesjonalnego trenera. Nie bez przyczyny: im większa wytrzymałość kierowcy, tym wolniejsze tętno i mniejszy stres. Choć z drugiej strony stresu nigdy za mało - adrenalina i noradrenalina sprawiają, że ciało zdolne jest do większego wysiłku. Poziom stresu osiąga apogeum podczas Grand Prix Monaco - wąski tor, bez poboczy, ze stalowymi barierami podnosi tętno kierowcy do 210 uderzeń na minutę.

Michael Reinprecht, naukowiec z Grazu zajmujący się sportem, uważa, że kierowcy Formuły 1 są żywym dowodem na to, że "obciążenie psychiczne może spowodować podobny wzrost szybkości pracy serca, jak ciężkie ćwiczenia fizyczne". Dlatego tak ważne dla kierowców są umiejętności radzenia sobie ze stresem i kontrolą nad emocjami. Innymi słowy, muszą trzymać nerwy na wodzy, nawet w przypadku błędu - czy to swojego, czy innego kierowcy.

"Czołowi sportowcy, którzy nie pracują nad kontrolą swoich emocji, mogą łatwo nabrać podejścia 'wszystko albo nic" - mówi psycholog sportowy z Monachium, profesor Dieter Hackfort. "Takie podejście wzmaga stres i sprawia, że kierowca popełnia więcej błędów i gorzej się koncentruje".

W warunkach normalnego ruchu drogowego stres jest czynnikiem, którego nie można nie doceniać. Wyprzedzanie za wszelką cenę, przy wątpliwym zysku w postaci kilku metrów czy sekund, szybko podnosi ciśnienie krwi zarówno kierowcy wyprzedzającego, jak i wyprzedzanego.

"Śmiertelnie niebezpieczne sytuacje mogą nastąpić, gdy połączymy stres z wewnętrznym niepokojem, zmartwieniami kierowcy - uważa doktor Hartmuth Wolff z Centrum Technologii Allianz. "Trzeźwe, spokojne podejście do innych uczestników ruchu to najlepszy sposób na walkę ze stresem i podniesienie bezpieczeństwa na drogach".

Nawet mistrzowie świata czasami ciężko sobie radzą ze stresem. Na przykład trzy lata po zdobyciu w 1996 r. tytułu mistrzowskiego z Williamsem i serii porażek w innych zespołach, rozgoryczony Damon Hill odszedł z Formuły 1. Na pożegnanie powiedział: :Jedyne osoby, które pamiętają twoje drugie miejsca, to żona i pies.