Natura 2000 ostateczny kształt sieci?

Ministerstwo Środowiska rozpoczęło konsultację społeczne i uzgodnienia międzyresortowe projektu rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków. Projekt rozporządzenia wprowadza 3 nowe obszary specjalnej ochrony ptaków: PLB020009 Góry Izerskie, PLB020010 Sudety Wałbrzysko-Kamiennogórskie i PLB140015 Bagno Pulwy oraz powiększa zasięg obszaru PLB280015 Ostoja Warmińska. Propozycje tych obszarów spełniają kryteria ornitologiczne kwalifikujące je do ochrony w formie obszarów specjalnej ochrony ptaków. Propozycje nowych obszarów OSO powstały na podstawie inwentaryzacji przyrodniczych przeprowadzonych w latach 2008 i 2009.

Po przyjęciu ww. rozporządzenia sieć obszarów specjalnej ochrony ptaków składać się będzie z 144 obszarów, których łączna powierzchnia wyniesie 55 711,7 km2 (ok. 17,8% powierzchni administracyjnej Polski). Oznacza to, że proponowana projektem rozporządzenia powierzchnia powiększyłaby się w stosunku do tej wyznaczonej w roku 2008 o 593,6 km2 (ok. 0,2% powierzchni administracyjnej Polski).

Do tej pory w Polsce wyznaczono 141 obszarów specjalnej ochrony ptaków. W ocenie Komisji Europejskiej, sieć obszarów specjalnej ochrony ptaków w Polsce spełnia warunek zawarty w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony dzikiego ptactwa, w zakresie ochrony najbardziej odpowiednich obszarów pod względem liczby i powierzchni jako obszarów specjalnej ochrony dla zachowania potencjalnie wrażliwych gatunków ptaków. W związku z realizacją przedsięwzięć w wyznaczonych dotychczas obszarach specjalnej ochrony ptaków doszło do strat w siedliskach gatunków ptaków stanowiących przedmiot ochrony. Odtworzenie zniszczonych siedlisk ptaków, oraz poprawa ich stanu zachowania w miejscach realizacji przedsięwzięć nie było możliwe, w związku z tym konieczne jest wyznaczenie dodatkowych obszarów. Celem wyznaczenia nowych obszarów specjalnej ochrony ptaków jest ochrona gatunków ptaków oraz ich naturalnych siedlisk, które ucierpiały na skutek realizacji inwestycji (przede wszystkim cietrzew, włochatka, sóweczka, derkacz, orlik krzykliwy, bocian biały).

Stosownie do art. 27 ust. 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.) propozycja nowych obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000: PLB020009 Góry Izerskie, PLB020010 Sudety Wałbrzysko-Kamiennogórskie; PLB140015 Bagno Pulwy, oraz powiększenie obszaru PLB280015 Ostoja Warmińska przeszła proces opiniowania przez samorządy właściwych miejscowo rad gmin. Uwagi uzasadnione merytorycznie zostały uwzględnione.

Obszary: PLB020009 Góry Izerskie, PLB0200010 Sudety Wałbrzysko- Kamiennogórskie, PLB140015 Bagno Pulwy, oraz powiększenie obszaru PLB280015 Ostoja Warmińska są oficjalnymi propozycjami obszarów specjalnej ochrony ptaków. Oznacza to, iż zgodnie z zasadą przezorności stosuje się do nich przepisy wynikające z art. 33 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, co oznacza, że obszary te powinny być brane pod uwagę przez organy administracyjne przy zatwierdzaniu przedsięwzięć, które mogą na te obszary znacząco negatywnie oddziaływać.

OSTOJE PTAKÓW A NATURA 2000

Ostoje IBA to miejsca o najwyższym priorytecie dla efektywnej ochrony ptaków.

Wyznaczenie ostoi ptaków nie zapewnia jednak formalnej ochrony danego terenu - jest to jedynie wskazanie, które miejsca należy chronić w ramach istniejących form ochrony obszarowej. Ostoje ptaków IBA powinny więc być obejmowane ochroną jako parki narodowe, rezerwaty, czy też inne obszary chronione.

Na terenie państw Unii Europejskiej przyjętą praktyką jest obejmowanie ostoi ptaków IBA ochroną jako obszary specjalnej ochrony ptaków w ramach Natura 2000.

Wyznaczanie obszarów ptasich Natura 2000 w oparciu o katalogi ostoi ptaków IBA dla państw członkowskich UE zostało usankcjonowane dwoma precedensowymi wyrokami Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Pierwszy z nich to sprawa C-355/90, Komisja WE p. Hiszpanii [1993] ECR I-4221 ('Santo?a Marshes') wymagający objęcia ochroną jako obszar "ptasi" terenu wskazanego jako IBA. Drugi to orzeczenie TSWE z 1998 r. w sprawie C-3/96/Komisja WE p. Holandii - wymagające od członka UE wyznaczenia bardziej kompletnej sieci obszarów ptasich Natura 2000 podając katalog ostoi ptaków IBA jako referencje. Warto ponadto dodać, że jedynym kryterium branym pod uwagę przez Komisję Europejską podczas wyznaczania obszarów Natura 2000 jest kryterium naukowe, a przyczyny społeczno-ekonomiczne przedstawiane przez zainteresowane strony nie mogą być podstawą do zmiany ich granic. Stanowisko KE w tej kwestii zostało poparte orzeczeniem TSWE w sprawach C-157/89 Komisja p. Włochom oraz C-60/05 WWF Italia. Po tych orzeczeniach krajowe listy ostoi ptaków traktowane są przez Komisję Europejską jako materiał referencyjny do wyznaczania obszarów ptasich Natura 2000.

Ostoje ptaków IBA a sieć Natura 2000 w Polsce

W naszym kraju sieć obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 tworzona była w odniesieniu do publikacji OTOP z 2004 roku "Ostoje ptaków o znaczeniu europejskim w Polsce" (red. Sidło i in.). Publikacja ta wskazała 140 obszarów spełniających kryteria ostoi ptaków IBA. Wszystkie te ostoje zostały przez w latach 2004-2008 (w kilku etapach) desygnowane przez Rząd Polski jako obszary Natura 2000. Ponieważ dodatkowo 1 obszar niewskazany jako ostoja IBA (Puszcza Sandomierska) także został włączony do sieci Natura 2000, w naszym kraju jest obecnie wyznaczonych 141 obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000.

Dane zebrane przez OTOP w latach 2004-2009 wskazywały, że sieć ostoi ptaków przedstawiona w publikacji z roku 2004 jest niekompletna. W roku 2010 OTOP wydał nową publikację "Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce" (red. Wilk i in.), która oprócz przedstawienia aktualnych danych dla wszystkich 140 ostoi IBA zidentyfikowanych wcześniej, wskazuje również 34 nowe obszary, spełniające kryteria ostoi ptaków IBA. Publikacja z roku 2010 stanowi więc aktualnie listę referencyjną dla tworzenia obszarów Natura 2000 i wszystkie 174 ostoje tam wymienione powinny zostać włączone do sieci Natura 2000. Obecnie kolejne 3 obszary spośród nowo wskazanych ostoi (Góry Izerskie, Sudety Wałbrzysko-Kamiennogórskie, Bagno Pulwy) są umieszczone w nowo przygotowywanym rozporządzeniu Ministra Środowiska, jako proponowane obszary specjalnej ochrony ptaków Natura 2000.

Status nowo proponowanych ostoi ptaków IBA

Nowe ostoje ptaków, zaproponowane w roku 2010 stanowią oficjalną listę referencyjną do tworzenia obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 ("Shadow List"). Zgodnie z zasadą przezorności zapisy Dyrektywy Ptasiej, szczególnie artykuł 4(4) odnoszą się także do obszarów, które wskazane zostały do włączenia do sieci Natura 2000, ale jeszcze nie zostały do niej włączone (patrz m.in. Wyroki Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości nr C-388/05, C-96/98, orzeczenia Wojewódzkich Sądów Administracyjnych nr II Sa/Gd 370/08, IV Sa/Wa 84/09). Na obszarach tych nie powinno więc prowadzić się działań mogących znacząco negatywni oddziaływać na zasoby przyrodnicze tego obszaru, w szczególności pogarszać stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków oraz pogarszać integralność obszaru.

Lista nowo proponowanych ostoi ptaków znajduje się w zakładce Nowe ostoje

27.09.2010 Nowo proponowane ostoje na tapecie w KE

W dniu 27 września Dyrekcja Generalna Środowisko Komisji Europejskiej zorganizowała w Warszawie spotkanie z przedstawicielami organizacji pozarządowych. W spotkaniu uczestniczyli reprezentanci m.in. WWF, Klubu Przyrodników, Greenpeace, Pracowni na Rzecz Wszystkich Istot, a także Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków, które reprezentowali Przemysław Chylarecki i Tomasz Wilk. Na spotkaniu poruszano głównie kwestie dotyczące wdrażania wspólnotowego prawa ochrony przyrody, a także systemu rejestracji i procedowania skarg zgłaszanych do KE. Przedstawiciele OTOP poruszyli kwestie potrzeby włączenia do sieci Natura 2000 nowo proponowanych ostoi ptaków IBA (33 obszary) - kwestie te dyskutowane były głównie z przedstawicielem departamentu Natura 2000 - Przemysławem Ogińskim.

Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk (SOO)

Natura 2000 w Polsce - Shadow List 2010

Czy sieć Natura 2000 została już w Polsce ostatecznie wyznaczona? Wbrew licznym deklaracjom i informacjom prasowym, odpowiedź jest negatywna. Tym razem jednak możemy mieć nadzieję, że zbliżamy się do finiszu.

25 marca odbyło się drugie tzw. Seminarium Biogeograficzne, podczas którego Komisja Europejska oceniła aktualną propozycję rządową sieci Natura 2000 (część siedliskową), reklamowaną jako pełną i ostateczną. Organizacje pozarządowe przedstawiły swoje uwagi do tej propozycji, proponując niezbędne uzupełnienia. Podobnie jak w latach ubiegłych, po zapoznaniu się z argumentami naukowymi, Komisja przychyliła się do większości propozycji organizacji pozarządowych.

W konkluzjach seminarium wskazano na konieczność wyznaczenia kolejnych 33 obszarów Natura 2000, proponowanych przez organizacje pozarządowe, oraz powiększenia 13 obszarów zaproponowanych już przez rząd. Dla szeregu gatunków i typów siedlisk przyrodniczych wskazano jednocześnie, że obecny stan rozpoznania ich zasobów w Polsce jest wciąż niewystarczający. Należy go więc pilnie uzupełnić, a w oparciu o tę wiedzę może okazać się konieczne dalsze poszerzenie sieci.

Prace nad oceną kolejnych wersji rządowej propozycji siedliskowej części sieci Natura 2000 koordynują Klub Przyrodników i PTOP "Salamandra". Organizacje te zestawiły najnowszą wersję propozycji poszerzenia sieci i przekazały ją 18 maja Generalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska oraz Komisji Europejskiej. Tak zwana Shadow List 2010 dla sieci Natura 2000 w Polsce obejmuje 33 nowe obszary siedliskowe (wskazane podczas Seminarium Biogeograficznego 2010) oraz 22 obszary wymagające korekty granic (powiększenia chronionej powierzchni). Poza 13 obszarami, w przypadku których potrzeba korekty granic została zapisana w konkluzjach Seminarium Biogeograficznego znalazły się tu też korekty, których potrzebę wykazały projekty realizowane ze środków Unii Europejskiej (6 obszarów) oraz takie, które są wynikiem najnowszych badań w odniesieniu do gatunków i typów siedlisk, których zasoby zostały podczas Seminarium uznane za niewystarczająco rozpoznane (3 obszary).

Poza listą obszarów organizacje przesłały także propozycje szczegółowego przebiegu ich nowych lub skorygowanych granic, w formacie wymaganym przez Unię Europejską.

Zgodnie z prawem oraz wymaganiami Komisji Europejskiej od chwili ogłoszenia zaktualizowanej polskiej Shadow List wszystkie plany i przedsięwzięcia, które mogłyby wpłynąć na cele ochrony proponowanych w niej obszarów, a także na ich integralność lub spójność z siecią, wymagają zastosowania procedury oceny oddziaływania na obszar Natura 2000. Rząd Polski i wszystkie organy administracji są też zobowiązane dokładać starań, by nie dopuścić do pogorszenia stanu ich ochrony. Dlatego Klub Przyrodników i "Salamandra" niniejszym publikują nową listę i udostępniają plik z przebiegiem proponowanych granic.

Czy po dodaniu aktualnej listy rządowej (obszarów utworzonych i proponowanych) oraz Shadow List 2010 otrzymujemy już ostateczny kształt Natury 2000 w Polsce? Odpowiedź twierdząca dotyczy jedynie stanu obecnego. Bez wątpienia jednak sieć będzie się stopniowo zmieniać. Będzie korygowana na skutek rozwoju wiedzy (zwłaszcza w odniesieniu do tych gatunków i siedlisk, dla których brak takiego rozpoznania wytknięto podczas Seminarium), naturalnych zmian w przyrodzie oraz koniecznych działań kompensacyjnych, wykonywanych w związku ze zniszczeniami powodowanymi przez człowieka. Jednak te dalsze zmiany będą miały charakter stopniowy, ewolucyjny. Nie będą już powodowały tak radykalnych zmian, z jakimi mieliśmy do czynienia na etapie zasadniczego tworzenia sieci w Polsce. Przypomnijmy, że pierwotna propozycja rządowa siedliskowej części sieci została w ciągu ostatnich 6 lat więcej niż potrojona pod względem chronionej powierzchni. Również część sieci chroniąca siedliska ptaków uległa znaczącemu powiększeniu. A zmiany te zaszły przede wszystkim pod wpływem organizacji pozarządowych, które choć nie dysponowały na ten cel środkami ani państwowym zapleczem administracyjnym, okazały się znacznie lepiej przygotowane merytorycznie niż agendy rządowe i potrafiły skutecznie bronić swoich racji na forum krajowym i międzynarodowym.

Informacja dotycząca wyników bilateralnego seminarium biogeograficznego z udziałem Komisji Europejskiej, które odbyło się w Warszawie, pod koniec marca 2010 r.

Uprzejmie informuję, że dnia 29 października 2009 r. Polska przekazała Komisji Europejskiej listę nowych obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty, w postaci bazy danych przestrzennych i opisowych.

Według zasad funkcjonowania sieci Natura 2000 we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej, to Komisja Europejska stwierdza jej kompletność, na podstawie wyników przeprowadzonych seminariów biogeograficznych. Takie bilateralne seminarium, dla dwóch regionów biogeograficznych, obejmujących terytorium Polski - alpejskiego i kontynentalnego odbyło się w Warszawie pod koniec marca br.

Na seminarium obecni byli przedstawiciele Komisji Europejskiej, Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, naukowcy reprezentujący zarówno Komisję, jak i Polskę oraz przedstawiciele organizacji pozarządowych.

Ocenie kompletności poddane zostały siedliska z Załącznika I Dyrektywy siedliskowej oraz gatunki roślin i zwierząt z Załącznika II występujące na terenie Polski, innymi słowy - analizowano sieć pod względem reprezentatywności, siedlisko po siedlisku i gatunek po gatunku w obu regionach biogeograficznych. Zwyczajowo to Komisja Europejska przewodniczy spotkaniu. Wspiera ją w tym jednostka naukowa (na naszym seminarium było to European Topic Centre), która prezentuje zdanie Komisji. Następnie prowadzona jest dyskusja, w której uczestniczy państwo członkowskie, wraz z reprezentującymi je naukowcami oraz organizacje pozarządowe zapraszane przez Komisję Europejską.

Podczas seminarium Komisja Europejska wielokrotnie podkreślała pozytywny odbiór dążenia Polski w kierunku zakończenia tworzenia "siedliskowej" części sieci Natura 2000 i ilość pracy podjętej w ostatnich latach.

Pomimo tego, że w ocenie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska proces tworzenia kompletnej sieci Natura 2000 w Polsce został zakończony, Komisja Europejska, wskazała na konieczność uzupełnienia dla kilkunastu gatunków oraz siedlisk przyrodniczych.

W regionie biogeograficznym alpejskim należy uzupełnić sieć dla 1 gatunku rośliny (widłoząb zielony), 1 gatunku zwierzęcia (modraszek eroides) i 1 siedliska przyrodniczego (murawy kserotermiczne), co w sumie przekłada się na konieczność utworzenia 1 nowego obszaru oraz powiększenia 1 obszaru już wysłanego do KE - PLH120012 Na Policy.

Dla regionu kontynentalnego, z racji jego dominujących proporcji w stosunku do regionu alpejskiego, należy uzupełnić sieć o nowe obszary dla 8 gatunków roślin, 14 gatunków zwierząt oraz 18 typów siedlisk przyrodniczych. Pomimo konieczności uzupełnienia sieci dla ww. jednostek, w wyniku prowadzonych negocjacji, powyższe liczby przekładają się jedynie na 20 propozycji nowych obszarów oraz na 12 powiększeń obszarów przesłanych do KE w latach wcześniejszych.

Należy podkreślić, że z 12 obszarów, spełniających kryteria obszarów Natura 2000, a wykluczonych z listy proponowanych obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty w październiku 2009 r. na wniosek Ministra Obrony Narodowej, tuż przed akceptacją przez Radę Ministrów, dzięki negocjacjom z KE, prowadzonym na seminarium przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska, do sieci należy włączyć jedynie 7 obszarów, a w stosunku do jednego konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych badań.

Podobnie, w odniesieniu do 10 obszarów zaproponowanych przez Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, a usuniętych z listy w procesie konsultacji społecznych w roku 2009, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska wynegocjowała z KE, że jedynie 5 z nich należy włączyć do sieci.

Ponadto, na spotkaniu uzgodniono konieczność uzupełnienia dokumentacji istniejących obszarów, czyli standardowych formularzy danych o potwierdzone informacje pozyskane w ramach monitoringu i badań naukowych.

Kolejnym ustaleniem z posiedzenia była konieczność przeprowadzenia dodatkowych badań w celu sprawdzenia lub potwierdzenia występowania na pewnych terenach, zarówno objętych, jak i nieobjętych obszarami Natura 2000, 32 siedlisk przyrodniczych bądź gatunków roślin i zwierząt (niektóre wymagają potwierdzenia, że nie występują w Polsce lub np. wymarły, ale też, że pojawiły się na terenie naszego kraju, bądź ich dotychczasowy zasięg nie był do końca znany). Może się to wiązać z koniecznością wyznaczenia kilku dodatkowych obszarów. Niemniej jednak, taka ewentualność może wystąpić dopiero po przeprowadzeniu badań, czyli prawdopodobnie w latach 2011-2012.

Dodatkowo ustalono, że w przypadku obszarów położonych w obu regionach biogeograficznych należy uzupełnić standardowe formularze danych o informację na temat występowania w obu regionach - do tej pory obszary przypisane były do tego regionu, w którym znajdowała się ich większa część.

Termin przekazania uzupełnień sieci został ustalony do dnia 1 października 2011 r. (dzień 1 października danego roku jest terminem, do którego Komisja Europejska przyjmuje zmiany w bazach danych państw członkowskich, na podstawie których przygotowywane są decyzje Komisji wydawane w ostatnim kwartale roku następnego). Niemniej jednak, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska planuje wprowadzenie niektórych korekt w bazie danych obszarów Natura 2000 do dnia 1 października roku bieżącego. Chodzi tu o zmiany czysto techniczne bądź takie, w stosunku do których Dyrekcja posiada dokumentację potwierdzającą ich zasadność, czyli przyrodnicze dane naukowe. Inne korekty, np. wymagające wykonania badań terenowych (określenie granic niektórych nowych obszarów, czy wykonanie dokumentacji do obszarów), zostaną wprowadzone w przyszłym roku.

Jak wspomniano powyżej, Komisja wyraziła głębokie uznanie dla Polski, doceniła ogromny wysiłek podjęty przy uzupełnianiu sieci Natura 2000 oraz podkreśliła, że kończy się czas wyznaczania, a zaczyna się czas efektywnego zarządzania obszarami, a także, że nie przyjmuje więcej list typu Shadow. Nie oznacza to jednak, że w Polsce nigdy już nie mogą zostać wyznaczone żadne obszary - będzie to możliwe np. w przypadku kompensacji przyrodniczej.

Poniżej znajdują się robocze nazwy obszarów koniecznych do uzupełnienia sieci. Obszary te powinny być traktowane jako obszary potencjalne, uwzględniane w procesach inwestycyjnych:

REGION ALPEJSKI:

Dodanie obszaru: Białowodzka Góra nad Dunajcem

Korekta granic: Na Policy

REGION KONTYNENTALNY:

Dodanie obszaru:

1. Dolina Słupi,

2. Krośnieńska Dolina Odry,

3. Uroczyska Puszczy Sandomierskiej,

4. Łąki w Sławkowie,

5. Łąki w Śliwie,

6. Łąki w Jaworznie,

7. Dąbrowskie Łąki,

8. Dolina Budkowiczanki,

9. Bezlist koło Gniewowa,

10. Sasanki w Kolimagach,

11. Murawy w Orzyszu (Murawy na Poligonie Orzysz),

12. Jezioro Księże w Lipuszu,

13. Dolina Prosny (Wieruszów nad Prosną),

14. Jezioro Wicko i Modelskie Wydmy,

15. Rynna Jezior Torzymskich (Jeziora Torzymskie),

16. Wydmy Kotliny Toruńskiej,

17. Ostoja Orłowsko-Redłowska,

18. obszar na PN od Warszawy (dla grądów - trwają prace nad wyborem najbardziej właściwego terenu),

19. Jata,

20. Lemańskie Jodły

Korekta granic:

1. Ostoja Przemęcka,

2. Ujście Ilanki,

3. Uroczyska Puszczy Drawskiej,

4. Dolina Kamiennej,

5. Dolina Górnej Pilicy,

6. Kumów Majoracki,

7. Żurawce,

8. Żmudź,

9. Kamionki,

10. Kwiatówka,

11. Ostoja Czarnorzecka,

12. Dobromierz

Gatunki i siedliska, dla których należy przeprowadzić dodatkowe badania (SR - scientific reserve):

REGION ALPEJSKI

Zwierzęta

1059 - SR sprawdzić rozmieszczenie z raportu wynikającego z art. 17 Dyrektywy siedliskowej za lata 2004-2006

1061 - SR sprawdzić rozmieszczenie z raportu wynikającego z art. 17 Dyrektywy siedliskowej za lata 2004-2006

4021 - SR sprawdzić występowanie w jedynym obszarze (są podejrzenia, ze wcale nie występuje w Polsce)

REGION KONTYNENTALNY

Zwierzęta

1095 - SR dla części morskiej

1098 - SR dla rzek Orzyc i Węgierka

1106 - SR populacje na pd (sprawdzić drogi migracji łososia z pn na pd kraju - brak obszarów pomiędzy - prawdopodobnie przez tamę we Włocławku)

1134 - SR rzeki Opocznianka, Drzewiczka, Orzyc

1145 - SR 4 lokalizacje: rzeki Opocznianka, Drzewiczka, Orzyc, Ujście Stobrawy

1146 - SR 2 lokalizacje: Toczna, Ujście Nysy i Stobrawy

1164 - SR rzeka Toczna

1015 - SR do listy referencyjnej

1059 - SR Dolina Tocznej

1061 - SR Dolina Tocznej

1082 - SR dolnośląskie

1086 - SR dla PLH260035 Ostoja Wierzejska

4030 - SR centralna Polska

Rośliny

1381 - SR stare lokalizacje

1393 - SR Łódź i zachodniopomorskie

1437 - SR pomorskie, kujawsko-pomorskie

1477 - SR dla pochodzenia populacji poza PLH060031Uroczyska Lasów Janowskich

1831 - SR 1 lokalizacja w pn-zach części pomorskiego (w okolicach Nowogardu)

4068 - SR PLH260039 Wzgórza Kunowskie

Siedliska

2160 - Sprawdzić naturalne pochodzenie populacji

2170 - Sprawdzić naturalne pochodzenie populacji

3130 - Wyjaśnić różnicę pomiędzy rozmieszczeniem z raportu z art. 17 Dyrektywy siedliskowej za lata 2004-2006, a obszarami Natura 2000

40A0 - SR wszędzie oprócz zachodniej Polski

6110 - SR PLH160002 Góra Św. Anny

6190 - Sprawdzić, czy siedlisko jest obecne

7220 - Sprawdzić nowe stanowisko w pn-wsch Polsce (Wzgórza Sokólskie )

9140 - Czy siedlisko jest obecne?

91P0 - Sprawdzić możliwe zachodnie lokalizacje (rezerwaty Gola, Jodły Ostrzeszowskie, Jodłowice)

91T0 - pd-zach Polska