Czy drogi muszą szkodzić środowisku?

Budowa i modernizacja dróg z jednej strony przynosi znaczne korzyści ekonomiczne i społeczne, a z drugiej, odbywający się na niej ruch może powodować niekorzystne oddziaływanie na środowisko.

Obowiązujący w Polsce system prawny wymaga, aby dla każdej inwestycji polegającej na budowie lub przebudowie drogi krajowej była wykonywana ocena oddziaływania na środowisko. Celem tej procedury jest określenie wpływu danego przedsięwzięcia drogowego na środowisko wraz ze wskazaniem rozwiązań minimalizujących negatywny wpływ na poszczególne jego elementy.

Ocena oddziaływania na środowisko przeprowadzana jest na etapie planowania inwestycji, pozwala zatem wcześnie zidentyfikować potencjale negatywne oddziaływania na środowisko wynikające zarówno z budowy jak i eksploatacji. Szeroko definiowane w procedurze oceny pojęcie środowiska, obejmujące: ludzi, świat zwierzęcy i roślinny, powierzchnię ziemi i glebę, powietrze, wody powierzchniowe i podziemne, złoża kopalin, klimat, krajobraz, dobra materialne i dziedzictwo kulturowe, z uwzględnieniem ich wzajemnych powiązań i oddziaływań, daje możliwość kompleksowego i wnikliwego spojrzenia na inwestycję i jej implikacje.

Najprostszym sposobem minimalizacji negatywnego oddziaływania związanego z realizacją inwestycji drogowych (najczęściej jednak przez większość ludzi niezauważalnym) jest odpowiednie zaplanowanie przebiegu drogi w przestrzeni tak aby omijała ona elementy najcenniejsze zarówno z punktu widzenia ochrony zdrowia i życia człowieka, dóbr kultury jak i przyrody. Dlatego też drogi są trasowane tak aby w jak największym stopniu omijać tereny zabudowane, jak również tereny chronione i cenne przyrodniczo.

Aby osiągnąć taki efekt na etapie projektowania jak i nawet wcześniej (dla dokumentów o charakterze strategicznym) przygotowywane są różne warianty inwestycji. A następnie szczegółowo analizowany jest wpływ poszczególnych rozwiązań na człowieka i środowisko przyrodnicze. Dodatkowo analizy te poddawane są konsultacjom społecznym aby w maksymalnie szerokim aspekcie uwzględnić oczekiwania i postulaty społeczeństwa.

W sytuacjach, gdy nie jest możliwe uniknięcie negatywnego oddziaływania, wykorzystywany jest szereg rozwiązań technicznych i organizacyjnych, które minimalizują negatywne oddziaływanie związane z realizacją jak i eksploatacją inwestycji drogowych.

Działania takie podzielić można na kilka kategorii tj.:

- minimalizacja negatywnych oddziaływań w zakresie zdrowia i życia ludzi

- stosowane są w tym celu między innym:

• prowadzenie na wybranych odcinkach dróg w tunelu lub w wykopie (ochrona w zakresie hałasu i zanieczyszczenia powietrza),

• otaczanie głównych tras komunikacyjnych budynkami zasłaniającymi np. parkingami wielopoziomowymi,

• budowa ekranów akustycznych (ochrona w zakresie hałasu i pośrednio w zakresie zanieczyszczenia powietrza). Ze względów estetyczno-krajobrazowych nie należy stosować ekranów przegrodowych na terenach leśnych lub rolnych, szczególnie na terenach parków narodowych, krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu. W obszarach tych powinno się stosować ekrany ziemne lub schodkowe obsadzone krzewami i pnączami.

• stosowanie tzw. cichych nawierzchni, które ograniczają rozprzestrzenianie się hałasu,

• wykonywanie nasadzeń zieleni izolacyjnej, (ochrona w zakresie zanieczyszczeń powietrza oraz ochrony krajobrazu). Zieleń izolacyjna (ochronna) również może stanowić skuteczny element tłumienia hałasu ale tylko wtedy, jeśli stosowana jest w zwartych, gęstych skupiskach na dość dużych obszarach, tworzących pasy szerokości co najmniej kilkunastu metrów, najlepiej kilka pasów oddzielonych przestrzenią powietrzną, zamiast jednego (o tej samej szerokości).

- minimalizacja oddziaływań na wody powierzchniowe i podziemne

• stosowanie zbiorników retencyjnych chroniących odbiorniki wód opadowych przed gwałtownymi wezbraniami,

• stosowanie urządzeń oczyszczających wody odprowadzane z terenu drogi (piaskowniki, osadniki, separatory) z zanieczyszczeń,

• stosowanie rowów i zbiorników infiltracyjnych umożliwiających odprowadzenie oczyszczonych wód do gruntu w tym samym rejonie w którym wystąpił opad,

• uszczelnienie systemu odwodnienia na terenach wrażliwych na zanieczyszczenie oraz zastosowanie zastawek odcinających, które chronią odbiorniki wód w przypadku wystąpienia awarii na drodze.

- minimalizację oddziaływań na środowisko przyrodnicze (zwierzęta i rośliny)

• budowanie przejść dla zwierząt na szlakach migracji (dolnych i górnych oraz dla zwierząt dużych, średnich jak i małych),

• stosowanie ogrodzeń ochronnych uniemożliwiających wkraczanie zwierzętom na drogę (zarówno w fazie eksploatacji jak i samej budowy drogi),

• stosowanie ekranów antyolśnieniowych, akustycznych oraz nasadzeń zieleni w celu zminimalizowania na terenach szczególnie cennych przyrodniczo negatywne oddziaływanie hałasu, światła jak i zanieczyszczeń powietrza na zwierzęta i rośliny,

• wprowadzanie oznaczeń ostrzegających kierowców przed możliwością występowania kolizji ze zwierzętami

• Wkomponowywanie nowych obiektów w krajobraz kolorystyka, obecność roślinności)

• Tworzenie nowych miejsc siedliskowych i żerowiskowych (nasadzenia drzew i krzewów, zbiorniki wodne)

- minimalizacja oddziaływań na dobra kultury

• Ekrany antywibracyjne

• Nasadzenia zieleni

Aby dodatkowo zmniejszyć stopień ingerencji nowej inwestycji w przyrodę, drogowcy stosują proekologiczne technologie. Na placach budów tras szybkiego ruchu w całym kraju używa się dziś nowoczesnych nietoksycznych materiałów (głównie mas bitumicznych) - nie zawierających smół powęglowych, zawierających naturalny asfalt i charakteryzujących się niższymi temperaturami przygotowania co ogranicza emisję zanieczyszczeń do powietrza), a jednocześnie zapewniających trwałość infrastruktury. Konstruktorzy w sposób odpowiedzialny stosują też surowce ze złóż naturalnych, by zbytnio nie zubażać ich zasobów jak również wykorzystują, posiadające odpowiednie atesty i aprobaty techniczne materiały odpadowych tj.: żużel stalowniczy, popiół lotny, kruszywo mineralne odpadowe.