Kiedy tramwaj ma, a kiedy nie ma pierwszeństwa?

Jeden z czytelników w komentarzu pod testem napisał: "myślałem, że tramwaj zawsze ma pierwszeństwo". Otóż nie zawsze!

Nasuwa się nieodparty wniosek, że na kursach na prawo jazdy wykładowcy nie tłumaczą tych przepisów i zasad. Bardzo wątpliwe jest bowiem, by tak znaczna liczba kierowców uczyła się tych reguł, a potem o nich zapomniała. Tabliczki mnożenia uczono nas w szkole podstawowej i to na tyle skutecznie, że zdecydowana większość ludzi pamięta ją do dziś.

A zatem zasad pierwszeństwa ośrodki szkolenia nie uczą niestety z taką samą skutecznością. Szkoda, bo dla każdego kierowcy powinny być one tak oczywiste, jak tabliczka mnożenia. Postaram się dziś możliwie najprościej objaśnić wam, kiedy tramwaj ma pierwszeństwo, a kiedy go nie ma.  Postarajcie się przeanalizować i zrozumieć te zasady.

Tramwaj na skrzyżowaniu bez znaków

Jeżeli przecinają się kierunki jazdy tramwaju i innego pojazdu na skrzyżowaniu, na którym nie ma znaków określających pierwszeństwo, wówczas obowiązują zasady zawarte w art. 25 ustawy Prawo o ruchu drogowym:

"1. Kierujący pojazdem, zbliżając się do skrzyżowania, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność i ustąpić pierwszeństwa pojazdowi nadjeżdżającemu z prawej strony, a jeżeli skręca w lewo - także jadącemu z kierunku przeciwnego na wprost lub skręcającemu w prawo.

2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do pojazdu szynowego, który ma pierwszeństwo w stosunku do innych pojazdów, bez względu na to, z której strony nadjeżdża."

Z przepisu tego wynika jasno, że w sytuacji równorzędnej tramwaj zawsze ma pierwszeństwo.

Kierujący czerwonym samochodem musi ustąpić pierwszeństwa tramwajowi nadjeżdżającemu z jego prawej strony.

Kierujący niebieskim samochodem również musi ustąpić pierwszeństwa tramwajowi nadjeżdżającemu z jego lewej strony.

Skręcający tramwaj na takim skrzyżowaniu ma pierwszeństwo przed jadącym prosto samochodem.

Skręcający w lewo tramwaj ma pierwszeństwo przed skręcającym w prawo samochodem, a wynika to z tego względu, że tramwaj jest pojazdem szynowym.

Jeżeli na skrzyżowaniu o ruchu okrężnym nie ma znaków określających pierwszeństwo, ale są znaki nakazu C-12 wskazujące kierunek ruchu na rondzie, to tramwaj ma pierwszeństwo w każdej sytuacji. Pierwszeństwo tramwaju obowiązuje w przypadku, kiedy tramwaj wjeżdża na rondo, skręca na rondzie lub zjeżdża z ronda.

Istnieje jednak od tych reguł jeden wyjątek: jeżeli tramwaj wyjeżdża na drogę z zajezdni lub z pętli, wówczas włącza się do ruchu. W takiej sytuacji pierwszeństwo mu nie przysługuję. Dlatego właśnie kierujący niebieskim samochodem ustępuje pierwszeństwa tramwajowi B wjeżdżającemu na pętlę, ale ma pierwszeństwo przed tramwajem A wyjeżdżającym z pętli.

Tramwaj na skrzyżowaniu ze znakami określającymi pierwszeństwo

Jeżeli na skrzyżowaniu umieszczone są znaki określające pierwszeństwo, to ich wskazania obowiązują wszystkich kierujących, także kierujących tramwajami. Oznacza to, że wskazania znaków są nadrzędne w stosunku do pierwszeństwa tramwaju jako pojazdu szynowego.

W tej sytuacji kierujący niebieskim samochodem ma pierwszeństwo przed tramwajem, bo samochód znajduje się na drodze z pierwszeństwem, a tramwaj na drodze podporządkowanej. Wskazują to znaki. W tym przypadku tramwaj nie ma już pierwszeństwa jako pojazd szynowy.

Identyczna zasada ma zastosowanie na skrzyżowaniu z pierwszeństwem łamanym. Samochód znajduje się na drodze z pierwszeństwem, natomiast tramwaj na drodze podporządkowanej. Wskazują to tabliczki umieszczone pod znakami.

W takim przypadku skręcający w lewo samochód ma pierwszeństwo przed jadącym prosto tramwajem. Żadnego znaczenia nie ma tutaj okoliczność, że tramwaj jest pojazdem szynowym.

Ale uwagą! Jeżeli tramwaj i samochód na skrzyżowaniu ze znakami określającymi pierwszeństwo znajdują się w sytuacji równorzędnej (np. oba pojazdy są na drodze z pierwszeństwem lub oba na drodze podporządkowanej), to wówczas tramwaj znowu ma pierwszeństwo jako pojazd szynowy. Notabene w tym przypadku kierujący niebieskim samochodem, skręcając

Odwracając jednak sytuację, skręcający tramwaj będzie miał pierwszeństwo przed jadącym prosto samochodem. Dlaczego? Oba pojazdy, tramwaj i samochód znajdują się na drodze z pierwszeństwem, a więc są w sytuacji równorzędnej. W takim przypadku tramwaj ma pierwszeństwo przed innym pojazdem jako pojazd szynowy.

Podobnie w tej sytuacji, tramwaj i samochód znajdują się w sytuacji równorzędnej, gdyż oba te pojazdy są na drodze z pierwszeństwem. Jest to skrzyżowanie z pierwszeństwem łamanym, a przebieg drogi z pierwszeństwem wskazują tabliczki pod znakami. W tym przypadku pierwszeństwo ma tramwaj jako pojazd szynowy.

Na rondzie ze znakami "ustąp pierwszeństwa" na wlotach, obowiązuje nadrzędność wskazań znaków w stosunku do przepisów ruchu. A zatem tramwaj wjeżdżający na rondo musi ustąpić pierwszeństwa samochodowi, który jedzie po obwiedni ronda. Kiedy tramwaj znajdzie się już na rondzie, czyli w sytuacji równorzędnej z innymi pojazdami, wówczas "odzyskuje" swoje pierwszeństwo jako pojazd szynowy. Tak więc tramwaj zjeżdżający z wyspy ronda ma pierwszeństwo przed samochodami.

Pierwszeństwo tramwaju znajdującego się już na rondzie dotyczy także sytuacji, w których tramwaj skręca.

Tramwaj na skrzyżowaniu z sygnalizacją świetlną

Jeżeli ruch na skrzyżowaniu kierowany jest za pomocą sygnałów świetlnych, to wówczas wskazania sygnalizacji mają pierwszeństwo w stosunku do wskazań znaków drogowych. Oczywiście wskazania sygnalizacji świetlnej dotyczą także kierującego tramwajem.

W tej sytuacji kierujący samochodem osobowym może wjechać na skrzyżowanie (za sygnalizator), gdyż dla niego wyświetlany jest sygnał zielony. Dla tramwaju wyświetlany jest sygnał czerwony, a więc tramwajowi nie wolno wjechać za sygnalizator.

Uwaga! Przepisy dotyczące tramwajów skręcających na skrzyżowaniach z sygnalizacją świetlną są dosyć zawiłe, a 90% kierujących w ogóle o nich nie wie!

Rozporządzenie w sprawie znaków i sygnałów drogowych w § 95 ust. 4 stanowi:

"Kierujący pojazdem szynowym skręcający na skrzyżowaniu o ruchu kierowanym sygnałami świetlnymi może je opuścić (...) pod warunkiem ustąpienia pierwszeństwa uczestnikom ruchu poruszającym się na wprost. Przepisu nie stosuje się na skrzyżowaniu o ruchu okrężnym, oznaczonym znakami C-12."

Oznacza to, że w sytuacji równorzędnej, kiedy dla tramwaju i samochodu wyświetlany jest sygnał zielony, skręcający tramwaj musi ustąpić pierwszeństwa autu jadącemu prosto.

Jeżeli w tej sytuacji samochód również skręca, to wówczas tramwaj "odzyskuje" swoje pierwszeństwo jako pojazd szynowy i przejeżdża pierwszy.

Identyczne zasady obowiązują w sytuacji, gdy tramwaj i samochód jadą w tym samym kierunku. Skręcający tramwaj musi ustąpić pierwszeństwa innemu pojazdowi jadącemu prosto.

Wskazania sygnalizacji świetlnej obowiązują także kierującego tramwajem na rondzie. W tej sytuacji tramwaj nie może wjechać na rondo, musi czekać na sygnał zielony.

Kiedy dla tramwaju wyświetlany jest sygnał zielony, wówczas na rondzie ma on pierwszeństwo przed innymi pojazdami, dla których ruch jest także otwarty. Przypominam, że przepisy zawarte w § 95 ust. 4 Rozporządzenia w sprawie znaków i sygnałów drogowych nie dotyczą skrzyżowań o ruchu okrężnym oznaczonych znakami C-12.

A zatem tramwaj i samochody znajdują się na rondzie w sytuacji równorzędnej i wobec tego tramwaj ma przed nimi pierwszeństwo jako pojazd szynowy.

Zgodnie z tymi zasadami samochód jadący prosto przez rondo z sygnalizacją świetlną nie ma już pierwszeństwa przed skręcającym tramwajem (tak jak to było na zwykłym skrzyżowaniu).

Może się jednak zdarzyć, że na skrzyżowaniu ruch pojazdów szynowych jest kierowany odrębną sygnalizacją dla tramwajów w postaci białych sygnałów o kształcie poziomych i pionowych kresek oraz kropek.

W takim przypadku kierujący tramwajem musi rzecz jasna stosować się do "swojej" sygnalizacji. Zdarza się, że sygnalizacja ta nakazuje skręcającemu na rondzie tramwajowi zatrzymanie się na wyspie i umożliwienie jazdy innym pojazdom.

Tramwaj na skrzyżowaniu o ruchu kierowanym przez policjanta

Jeżeli na skrzyżowaniu ruchem kieruje policjant, to jego wskazania są nadrzędne w stosunku do przepisów, znaków i wskazań sygnalizacji. Oczywiście kierującego tramwajem również obowiązują polecenia i sygnały podawane przez policjanta.

Na przykład w tej sytuacji policjant może nakazać motorniczemu tramwaju zatrzymanie się na wyspie podczas skręcania i umożliwienie jazdy przez rondo pozostałym pojazdom.

Przerabiajcie to z kursantami

Opisałem możliwie najbardziej skrótowo, syntetycznie, zasady pierwszeństwa tramwajów podczas przecinania się ich kierunków jazdy z innymi pojazdami. Zachęcam gorąco wykładowcom i instruktorom nauki jazdy do skopiowania sobie tych ilustracji i wykorzystania ich podczas szkolenia kandydatów na kierowców.

Przerabiajcie te zagadnienia na swoich kursach. Naprawdę warto poświęcić dwie godziny i wytłumaczyć osobom szkolonym te bardzo ważne zagadnienia, które powinni mieć w małym palcu. Zachęcam też kierowców do odświeżenia swoich wiadomości. Zresztą słowo "odświeżenie" może nie jest tu właściwe? Może po prostu nigdy was tego nie uczono?

Tak, w naszym kraju  jest to możliwe. Można mieć prawo jazdy, a nie znać podstawowych przepisów!

Polski kierowca